Հայկական հնամենի մշակոյթը միշտ հետաքրքրած է օտարներուն, դարձած անոնց` Հայաստան գալու եւ մեր ազգային-հոգեւոր  արժէքներուն մօտէն ծանօթանալու շարժառիթ: Ճիշդ է, «Հայերեն այսօր»-ի զրուցակից Ֆերնանտօ Պլանքոն դեռ չէ այցելած Հայաստան, սակայն այնքան  տարուած  է հայկական երաժշտութեամբ, որ ցանկութիւն յայտնած է ընդգրկուելու ԱՄՆ Նիւ Եորք քաղաքին մէջ գործող «Արենի» երգչախումբին:

Այժմ ան երգչախումբի լիիրաւ անդամներէն  է եւ կը վայելէ բոլորի սէրն ու յարգանքը:

–Ֆերնանտօ, պատմէք, խնդրեմ, Ձեր մասին:

 – Ես ծագումով Տոմինիքեան Հանրապետութենէն եմ, ԱՄՆ  տեղափոխուած եմ 1979-ին: Աւարտած եմ Farmingdale University-ին, այնուհետեւ  Long Island University-ին` ստանալով կառավարման եւ հաշուապահութեան մասնագիտութիւն: Այժմ յատուկ մասնագիտացուած դպրոցի մէջ կ՛աշխատիմ կրթութեան ոլորտի մէջ`  որպէս ուսուցիչ:  Զուգահեռաբար 20 տարիէն աւելի  Նիւ-Եորքի «Քուինս» թատրոնի տնօրէնն եմ:

– Ինչպէ՞ս իմացաք «Արենի» երգչախումբին մասին:

-«Արենի» երգչախումբին հետ առաջին անգամ հանդիպումս կայացաւ 2015 թուականին «Քուինս թատրոն»ին մէջ` երգչախումբի`  Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին  նուիրուած համերգին, որմէ ես ցնցող տպաւորութիւն  ստացած էի: Յաջորդ տարի երգչախումբը կրկին ելոյթ ունեցաւ նոյն թատրոնին մէջ, ուր ես նոյնպէս ներկայ էի: Կրկին մեծ տպաւորութիւն ստացայ. այս անգամ երգչախումբը բացարձակապէս նոր ու տարբեր ծրագիրով  հանդէս եկաւ: Որոշեցի մօտենալ եւ ներկայանալ, ցանկութիւն յայտնեցի երգել հայերէն, քանի որ արդէն տարբեր լեզուներով երգելու բաւականին փորձառութիւն ունէի:

Երգչախումբի ղեկավար Արմինէ Վարդանեան առաջարկս սիրով ընդունեց, եւ սկսայ յաճախել փորձերուն: Սկիզբը լեզուի հետ կապուած դժուարութուններ կ՛ունենայի: Վստահ եմ` իմ փոխարէն  ուրիշ մէկը հայերէն խօսքերը տեսնելուն պիտի բացականչէր` «օ~հ, ո’չ», սակայն երգչախումբի անդամներուն` ինծի օգնելու պատրաստակամութեան շնորհիւ, յաջողեցայ եւ շատ արագ կողմնորոշուեցայ:

–Ինչպէ՞ս   կը զգաք երգչախումբէն ներս:

– Երգչախումբին մէջ շատ լաւ կը զգամ. ընտանեկան մթնոլորտ կը տիրէ այնտեղ: Բոլորն, անկախ տարիքէն, ազգութենէն, մասնագիտութենէն եւ գրաւած դիրքէն, շատ ջերմ են իրար նկատմամբ: Երգչախումբը մշտապէս հանդէս կու գայ տարբեր նախաձեռնութիւններով, որն ալ կը ստիպէ սորվիլ նորանոր ստեղծագործութիւններ, իսկ ես ատիկա  շատ կը սիրեմ:

Առհասարակ, հայկական երաժշտութիւնը շատ գեղեցիկ է, իսկ երբ կը ծանօթանաս ատոնց բովանդակութեան ու խորապէս կ՛ուսումնասիրես կառուցուածքը, ապա այն պարզապէս հանճարեղ կը դառնայ:

–Ֆերնանտօ,  ո՞ր  ժանրի երգերը  Ձեզի հոգեհարազատ են:

– Ես շատ կը սիրեմ յատկապէս հայկական ժամանակակից էսդրատային երգերը, որոնք մեծ սիրով կը կատարեմ: Ատոնցմէ կ’առանձնացնեմ Քրիստ Մանարեանի «Իմ Երեւան», Կոստանդին Օրբելեանի «Մեր սէրը երբեք չի ծերանում»  եւ այլ ստեղծագործութիւններ: Այս երգերը չափազանց զգացմունքային են եւ մեղեդային: Թերեւս ատիկա է պատճառը, որ ամէն անգամ կատարելուս` գերագոյն հաճոյք կը ստանամ: Վստահ եմ` ապրումներս անպայման կ՛ուրուագծուին դէմքիս արտայայտութեան վրայ:

–Ինչ՞  գիտէք Հայաստանի եւ հայերու մասին :

-Երգչախումբին հետ ծանօթանալն առիթ հանդիսացաւ` խորապէս հետաքրքրուելու Հայաստանով եւ ուսումնասիրելու ձեր պատմութիւնն ու մշակոյթը:  Իմացայ, որ Հայաստանը քրիստոնէութիւնն  ընդունած առաջին երկիրն է, տեղեկացայ նաեւ Թուրքիոյ կողմէ 1915 թուականին կատարուած Հայոց ցեղասպանութեան մասին, որուն ժամանակ հայ ժողովուրդն անպատմելի զրկանքներ կրած է:

 Բազում յօդուածներ եւ ուսումնասիրութիւններ  կարդացած եմ, վաւերագրական ֆիլմեր դիտած Հայոց ցեղասպանութեան մասին, իսկ ամենացաւալին այն է, որ այն դեռեւս չէ ճանչցուած ոճրագործներուն կողմէ:

–Տարին յոբելենական է հայերուս համար.ազգովի կը նշենք հայ անուանի երգահան Կոմիտասի ծննդեան 150-ամեակը: Ինչպէ՞ս կը բնութագրէք Կոմիտասն եւ անոր ստեղծագործութիւնները:

– Կոմիտասի երաժշտութիւնը իւրայատուկ է, այն ուղղակի կատարեալ է: Մինչ այդ երբեք առիթ չէի ունեցած լսելու այսպիսի հոգեթով երաժշտութիւն: Տեղեկացայ նաեւ անոր դաժան ճակատագրին մասին, որուն համար մեծ ցաւ ապրեցայ: Վերջերս առիթ ունեցայ ծանօթանալու եւ կատարելու աշխարհահռչակ շանսոնյէ Շառլ Ազնաւուրի երգերէն մէկը:

Ինձմէ անկախ` սկսայ զուգահեռներ անցնել այս երկու հայ մեծերուն միջեւ, եւ եկայ այն եզրահանգման, որ հայ մշակոյթը չափազանց մեծ ներգործութիւն ունի համաշխարհային երաժշտութեան զարգացման վրայ:

Ամփոփելով միտքս` ըսեմ, որ ամենատարբեր ոլորտներու մէջ հայերը շատ մեծ աւանդ ունին համաշխարհային քաղաքակրթութեան զարգացման մէջ:

Հարցազրոյցը` Գէորգ Չիչեանի

Շնորհակալութիւն Նիւ Եորքի «Արենի» երգչախումբի գեղարուեստական  ղեկավար Արմինէ Վարդանեանին` հարցազրոյցը կազմակերպելուն աջակցելու համար: