«Հայերն այսօր»-ի  զրուցակիցը յայտնի երգիչ Արտօ Թունճպոյաճեանն է: Ան աւանգարդ-ֆոլք երաժշտական ոճի հիմնադիրն է, որուն պատճառով ալ ընկերները զինք  կ՛անուանեն «Միսթր աւանգարդ-ֆոլք»:

Զրոյցի ընթացքին Արտօ Թունճպոյաճեան խօսած է իր արմատներուն, աւանգարդ-ֆոլք ոճի իւրայատկութեան, հայրենիք վերադառնալուն, «Նայթ Արկ» խումբի հետ կապի, «Արմէնիա Նէյվի պենտ»-ի ստեղծման, Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան, ինչպէս նաեւ «Կրեմմի» ստանալու մասին:

– Արտօ, ուրկէ՞ կը սերին Ձեր արմատները:

– Արմատներս կը սերին Սեբաստիայէն: Հայրս եղած է յայտնի կօշկակար: Չնայած ան գրել-կարդալ չէր գիտեր, բայց կրնար կարդալ մարդոց հոգիները: Ծնած եմ Պոլիս, սակայն երբեք  ինքզինքս այդ քաղաքի մասնիկը չեմ համարած: 24 տարեկանիս տեղափոխուեցայ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ:  Նիւ Եորքի մէջ բնակելով, բնականաբար, աւելի հեշտ էր ապրիլ, քանի որ մարդիկ աւելի լայն կը մտածեն: Որպէս ճազային երգիչ` 1981 թուականին ամերիկեան  շարք մը արտադրողներու կողմէ առաջարկ ստացայ:

– Ինչպէ՞ս վերադարձաք Հայաստան:

– Խորհրդային կարգերու փլուզումէն յետոյ կարծես թէ հայկական երաժշտութիւնն աւելի երեւելի էր դուրսի հայութեան համար: Հասկցայ, որ հայրենիքի մէջ շատ ընելիք կայ հէնց երաժշտական ոլորտին մէջ: 1998 թուականի օգոստոս 4-ին` 40 ամեակիս օրը, վերադարձայ Հայաստան: Արուեստի մէջ կարեւոր կը համարեմ իւրայատկութիւնը: Միշտ փորձած եմ տարբերիլ եւ նոր ոճի մէջ հանդէս գալ: Աւանգարդ-ֆոլքը, որպէս երաժշտական ոճ, այդ շրջանին մէջ նորութիւն էր: Տարիներու ընթացքին հասկցայ միայն, թէ որքան կապուած եմ աւանգարդ-ֆոլք ոճին:

-Ինչու՞ Ձեր երաժշտութիւնը աւանգարդ-ֆոլք կ՛անուանէք:

– Ատիկա հոգիդ է, համդ ու այն ամէնը, ինչ կը պատկերէ քու վաղուան օրդ: Ճազ ըսելով` կարծես  մեծ ամերիկեան խումբի մը մէջ կը մտնես ու կը կորսուիս… Եթէ կ՛ուզես այդ կեանքին հետ կապ ունենալ, պէտք է Ամերիկա ապրիս, որ հասկնաս` ինչ է ճազը. իրենք իրենց ցաւը երաժշտութեամբ դուրս կը հանեն: Իմաստի հետ կապ կայ, բայց ձեւաչափի հետ կապ չունի: Ինչպէս թուրքերը լահմաճոյին կ՛ըսեն` «թուրքիշ պիցցա»: Կարծեցին` ես ճազին դէմ մարդ եմ: Ես եմ իսկական ճազիստը: Ապրած կեանքս նայէք, այդքան հեղինակաւոր մարդոց հետ կը նուագեմ: Անկախ այս ամէնէն անգամ ինձմէ  չես լսեր` ափրիկեան երաժշտութիւն ներկայացնեմ: Գուցէ ընդհանուր կապ կայ, բայց ես իմ «համով» կը պատմեմ, իրենք ալ իրենց «համով» կ՛երգեն:

-Հայաստանի մէջ ինչպէ՞ս կատարեցիք առաջին քայլերը:

– Երբ եկայ Հայաստան, այդ ժամանակ կը նախատեսուէր կազմակերպել  փառատօն մը: Կազմակերպիչները կը ցանկային, որ փառատօնին ելոյթ ունենար նաեւ «Նայթ Արկ» խումբը: 1998 թուականին «Նայթ Արկ» ամերիկահայ ճազ-քառեակը մեծ ճանաչում գտաւ Հայաստանի մէջ: 1998 թուականի հոկտեմբերին ստեղծեցինք «Արմէնիա Նեյվի պենտ»-ը (Armenian Navy Band), ձայնագրուիցնք «Քանաքեռ» արուեստանոցին մէջ, հիմնական ոճը կրկին աւանգարդ ֆոլքն էր: Խումբը սկիզբէն կազմուած էր 10 հոգիէ, այնուհետեւ` 15: Խումբի երաժշտութիւնը կը ներկայացնէր աֆրոամերիկեան ճազի, բլիւզի եւ հայկական աւանդական երաժշտութեան խառնուրդ: Խումբին առաջին ալպոմը` «Պզտիկ զինուոր»-ը, թողարկուեցաւ 1999 թուականին, որմէ ետք` 2000 թուականին, խումբով մեկնեցանք շրջագայութեան եւրոպական շարք մը երկիրներ, ուր մեծ յաջողութիւններու հասանք: «Արմէնիա Նեյվի պենտ»-ի ծիրէն ներս  ձայնագրեցինք շուրջ 350 երգ: 2006-ին «Արմէնիա Նեյվի պենտ»-ը արժանացաւ BBC-ի կողմէ իրականացուող միջազգային World Music մրցանակաբաշխութեան` «Հանդիսատեսի համակրանք» մրցանակի:

-Ձեր յաջորդ քայլը համագործակցութիւնն էր Սերժ Թանկեանի հետ, կը պատմէ՞ք այդ մասին:

-Օր մը զանգահարեցին ինծի եւ առաջարկեցին համագործակցիլ մետալ ռոք խումբին հետ: Փաստօրէն, ատիկա հէնց «System of a down» խումբն էր` Սերժ Թանկեանի գլխաւորութեամբ: Անուան հետ կապուած շատ յաջող ընտրութիւն կատարեցինք, մեր ալպոմը անուանեցինք «Սերարտ»: Այն կրնանք գործածել երկակի ձեւով: Առաջին պարագային պարզապէս Սերժի եւ իմ անուններու առաջին երեք տառերու միաձուլումն է: Իսկ երկրորդ պարագային` սէրը արուեստի նկատմամբ: Մեր համատեղ ալպոմը թողարկուեցաւ 2003 թուականին: Ալպոմին մէջ երաժշտական հիմնական ոճը կրկին աւանգարդ ֆոլքն էր:

-Արտօ՛, տեղեակ ենք, որ Ձեր եղբայրը` Օննօ Թունճը, մեծ ազդեցութիւն  ունեցած է Ձեր աշխատանքին եւ յետագայ ճանապարհին վրայ:

– 11 տարեկանիս կատարեցի առաջին քայլերս եղբօրս` Օննօ Թունճի խումբին մէջ: Եթէ ան չըլլար, մի գուցէ ես հիմա կօշկակար կամ ֆութպոլիստ ըլլայի: Ան դեռեւս փոքր տարիքէն պայքարող տեսակը եղած է եւ իր երաժշտական ունակութիւններով աչքի ինկած հարիւրաւոր երեխաներու մէջ: Ան շուրջ 150 երգերու հեղինակ է, այդ շրջանին անոր երգերը մեծ պահանջարկ ունէին եւրոպական երաժշտական կեանքին մէջ: 1978 թուականի «Եւրոտեսիլ» երգի մրցոյթին Թուրքիոյ մասնակիցն էր Նիլուֆերի եւ Նազարի երգի հեղինակը հէնց Օննօ Թունճը եղած է: Ես ունիմ  շարք մը երգեր` եղբօրս նուիրուած, որոնք զետեղուած են հէնց «Օննօ» ալպոմին մէջ, որ թողարկուեցաւ 1996 թուականին:

-Արտօ՛, հետաքրքիր է իմանալ Ձեր կարծիքը ներկայիս հայ երգարուեստի մասին:

– Հայաստանի մէջ համատարած կը հնչէ աւելի խնջոյքային, ճաշարանային երաժշտութիւն: Կ’ուզէի տեսնել աւելի շատ տարբերուող ոճեր: Եթէ անկեղծ, ինծի համար ոճէն առաջ կարեւոր է նախ որակը: Արուեստի մէջ ես կարեւոր կը համարեմ տարբերուող ըլլալը: Պէտք է ոգեւորել նոր սերունդը, որպէսզի կարենան նոր ոճով հանդէս գալ:

-Ինչպէ՞ս կը գնահատէք Հայաստան-Սփիւռք կապերը:

-Սփիւռքի մեր բարերարները Հայաստանին նուիրաբերելով միլիոնաւոր տոլարներ` մէկ կողմ կը քաշուին, կարծես կը կատարեն հայրենիքի նկատմամբ իրենց պարտքը: Իմ կարծիքովս իւրաքանչիւր հայ պէտք է մասնակցի Հայաստանի շէնացման: Այս պատճառով դեռեւս  քանի մը տարի առաջ ես ՀՀ սփիւռքի նախկին նախարար Հրանոյշ Յակոբեանին առաջարկեցի  ծրագիր մը. Սփիւռքի հայկական խոշոր կառոյցները հայկական համայնքներու մէջ կազմակերպեն դրամահաւաք, իսկ դրամի չափը 1 ԱՄՆ տոլար ըլլայ: Տիկին Յակոբեանը հաւանութեան արժանացուց այդ  ծրագիրը:

-Արտօ՛, Հայաստանի մէջ մեծ ոգեւորութեամբ ընդունեցին, երբ արժանացաք «Կրեմմի» մրցանակին:

– Կեանքի մէջ ամենակարեւորը համբերութիւնն ու ինքնավստահութիւնն են. եթէ վստահ ես ինքզինքէդ, կրնաս շատ բաներու հասնիլ եւ հեռուն երթալ: Իւրաքանչիւր մարդ ինքնին իւրայատուկ է եւ կեանքին մէջ պէտք է ընէ ամէն ինչ, որպէսզի չկորսնցնէ իր դէմքը: Ինծի ներկայացնելնուն միշտ կ՛ըսեն` «Կրեմմի» ստացած է: Կ’ուզեմ ըսել, որ իմ` մարդ ըլլալը «Կրեմմի»-ն կամ որեւէ այլ մրցանակ չի փոխեր: Կը հասկնամ, որ մրցանակները գործդ յարգելով կու տան, սակայն ինծի համար մրցանակ շահելու գլխաւոր իմաստն այն է, որ դուն հասած ես այդ մակարդակին:

Սեւադա Սաֆարեան