Ճէք Հաճինեան առաջին ամերիկահայն է, որ դարձած է ԱՄՆ Մոնթեպելօ քաղաքի ղեկավար:

Մինչ այդ Ճէք Հաճինեան, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը վերապրածի, Սարդարապատի հերոսամարտի մասնակիցի թոռնիկ է, աշխոյժ մասնակցութիւն  ունեցած է Մոնթեպելոյի քաղաքական ու տնտեսական կեանքին մէջ, հայկական տարբեր կազմակերպութիւններու աշխատանքներուն մէջ:

Ապրելով Սփիւռքի մէջ` կրցած է հաւասարակշռել  քաղաքական հպատակութիւնն ու ազգային պատկանելիութիւնը, որ լաւագոյն օրինակ կրնայ դառնալ հայրենիքէն դուրս ապրող երիտասարդներուն համար:

Ուրկէ՞ կը սերի Ճէք Հաճինեան, ովքե՞ր են անոր նախնիները, ի՞նչ ճանապարհ  անցած է. այս հարցերուն շուրջ է «Հայերն այսօրի» հարցազրոյցը Մոնթեպելոյի հայ քաղաքապետին հետ:

– Պարո՛ն Հաճինեան, Դուք ծնունդով Մոնթեպելոյէն էք, ուրկէ՞ կը սերին Ձեր նախնիները:

– Ով եմ ես. հայրիկիս ընտանիքը Արեւմտեան Հայաստանի Հաճն քաղաքէն է: Ցեղասպանութենէն ետք տեղափոխուած են Պէյրութ, ուր եւ ծնած է հայրս: 1948 թուականին, երբ հայրս 1 տարեկան էր, հայրենադարձուած են Հայաստան: 1965 թուականին դարձեալ տեղափոխուած են Պէյրութ, իսկ արդէն 1966 թուականին` Լոս Անճելըս:

Մայրիկիս ընտանիքը Էրզրումէն  է` Տերջանէն: Թուրքերը մեծ հայրիկիս աչքին առջեւ սպաննած են հօրն ու հօրեղբօրը: Ան, ձեւով մը փրկուելով, կը հասնի Գիւմրի: 1918 թուականին կը մասնակցի Սարդարապատի ճակատամարտին: Երբ Հայաստանի մէջ կը հաստատուին խորհրդային կարգերը, կը տեղափոխուի Նովոռոսիյսկ, ուր կ’ապրի մօտ 22 տարի: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, որպէս գերի, զինք կը տանին Գերմանիա. մայրիկս ծնած է Գերմանիա: 1949 թուականին կը տեղափոխուի ԱՄՆ, նախ` Տեթրոյտ, այնուհետեւ Լոս Անճելըս:

– Ցեղասպանութիւն, Սարդարապատի ճակատամարտ, Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն, գերմանական աքսոր… Ին՞չ յիշողութիւններ   «փոխանցուած» են Ձեզ:

– Բազում յիշողութիւններ, որովհետեւ մինչեւ 23 տարեկան անոր հետ  ապրած եմ. մեծհայրս մահացած է 2000 թուականին:

Ան գրեթէ ամէն օր ինծի նոր պատմութիւններ կը պատմէր: Շատ կը պատմէր յատկապէս իր կեանքի վերջին օրերուն: կը յիշէր դէմքեր, դէպքեր, երբեմն նոյնիսկ թրքերէն կը խօսէր: Անոր կը թուէր, որ ինքը դեռ իրենց գիւղին մէջ է:

Կեանքի վերջին ամիսներուն յաճախ իր  կողքը կը նստէի: Ձեռքը կը բռնէի ու կը հարցնէի իր կեանքի, Ցեղասպանութեան օրերուն մասին: Եւ ան կը պատմէր: Դժուար էր անոր համար խօսիլ, այդ պահերուն անոր աչքերուն մէջ արցունքներ կը նկատուէին, աչքերուն մէջ կ’արտացոլուէին անոր տեսած դժուարութիւնները:

Կը յիշեմ` օր մը երբ մօտեցայ իրեն, ձեռքով հարուածեց ինծի: Հարցուցի` պապո՛կ (այդպէս  կը դիմէի իրեն), ինչու՞ կը զարնես, ըսաւ` կը ներես, կարծեցի թուրք էիր: Անոր վերջին օրերն էին:

Անոր մահանալէն ետք  զգացի, որ պարտականութիւն ունիմ, պարտականութիւն անոր առջեւ, եւ ոչ միայն: Հասկցայ, որ պէտք է մասնակից դառնամ մեր պայքարին, Հայ դատի պայքարին: Պայքար, որուն այսօր արդէն նուիրուած եմ մինչեւ կեանքիս վերջը, մինչեւ մենք արդար ձեւով մեր պահանջներուն հասնինք:

– Իսկ ո՞րն էր անոր ամենամեծ, ամենակարեւոր պատգամը Ձեզի:

– Չմոռնալ հայութիւնը, հայրենիքը:

Իմ կեանքիս, աշխարհայեացքիս ձեւաւորման մէջ մեծ նշանակութիւն ու մեծ հետք ձգած են մեծ հայրս ու իր պատմութիւնները, եւ այն դժուարութիւնները, որոնց միջով ան ստիպուած  եղած է անցնելու:

Ան  ինծի միշտ կ’ըսէր, որ պէտք է ամուր արմատներ ունենալ: Այն կարեւոր հիմքը, որուն ես կը հենուիմ, որ ինծի ուժ կու տայ` մեծ հայրիկս է:

Ես ինչ միջավայրի մէջ ալ ըլլամ, միշտ հպարտութեամբ կ’ըսեմ, որ հայ եմ ու հպարտ եմ հայ ըլլալով: Երբեք ամչնալու առիթ չեմ ունեցած:

– Պարո՛ն Հաճինեան, Դուք հայ էք, որ ծնելով ԱՄՆ-ի մէջ` կրցած է յաջողիլ ամերիկեան քաղաքական կեանքին մէջ եւ երիտասարդ տարիքին դարձած է քաղաքապետ: Ինչպէ՞ս:

– Ուրախ եմ, հպարտ, որ Մոնթեպելոյի քաղաքապետն եմ, կը ցանկամ նաեւ աւելի բարձր աստիճանի հասնիլ:

Իսկ քաղաքական գործերու մէջ յաջողելու ինծի  օգնած է ՀՅԴ կուսակցութիւնը: Միասին, ձեռք-ձեռքի տուած միայն` կրնանք յաջողիլ ու առաջ երթալ: Դաշնակցութիւնը շատ լաւ գործ կը կատարէ Սփիւռքի մէջ: Կ’օգնէ, որ սփիւռքահայերը միշտ հետաքրքրուին հայութեամբ, հայրենիքով, օժանդակեն Հայ դատի աշխատանքներուն:

Միայնակ չես կրնար նուաճումներու հասնիլ: Պէտք է ընկերութեան հետ, խումբով աշխատիս` առաջ երթալու համար: Դաշնակցութիւնը, Մոնթեպելոի Հայ դատի անդամները ինծի օգնած են, որ յաջողիմ իմ աշխատանքուս մէջ:

Ցանկութիւնս է, որ Սփիւռքի մէջ աւելի շատ հայ քաղաքապետներ, նահանգապետներ, խորհրդարանի անդամներ ըլլան: Սա շատ մեծ հպարտութիւն է հայերու համար եւ ոչ միայն: Իմ պաշտօնս  նաեւ կ’օգնէ ինծի հնարաւորութիւններու սահմանին մէջ օգտակար ըլլալու հայրենիքիս:

Բայց  շատ կարեւոր եւ նուրբ հարց մը. Սփիւռքի հայերը պէտք է վստահութիւն ունենան Հայաստան պետութեան հանդէպ: Մենք կու գանք  Հայաստան, շատ լաւ ժամանակ  կ’անցնենք, հայրենիքը գեղեցիկ է, ժողովուրդը` բարի, կերակուրները շատ համեղ են, բայց մարդիկ շատ հոգեր ունին,  բոլորը չեն , որ գոհ են իրենց կեանքէն: Սա շատ ցաւալի է մեզի համար: Մենք կը ցանկանք գալ Հայաստան եւ տեսնել, որ ժողովուրդը ուրախ է, գոհ, որ Անկախ Հայաստան ունի, որ աշխատանք կայ: Այս հարցերուն շուրջ խօսեցայ նաեւ ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանի հետ հանդիպման ժամանակ:

– Պարո՛ն Հաճինեան, ըսիք, որ պաշտօնը կ’օգնէ նաեւ օգտակար ըլլալու հայրենիքին: Ստեփանակերտ եւ Մոնթեպելօ քաղաքներու քոյրացումը արդեօ՞ք այդ ամէնուն արդիւնքն է:

– Ստեփանակերտը եւ Մոնթեպելոն 10 տարի առաջ  քոյրացած են. ես այդ ժամանակ անդամ էի այն յանձնախումբին, որ կը զբաղէր այդ աշխատանքներով: Իսկ գաղափարը Դաշնակցութիւն կուսակցութեանն է:

Դժբախտաբար, 10 տարի ետք միայն այցելեցինք Ստեփանակերտ եւ նուիրեցինք հրշէջ մեքենայ: Մեզի շատ ջերմ ընդունեցին: Հանդիպեցանք քաղաքապետին, Արցախի Նախագահ Բակօ Սահակեանի  հետ:

Մեզի համար այնչափ հաճելի էր տեսնել մարդոց ուրախութիւնը: Մենք պատրաստ ենք աւելին ընելու եւ շատ կարեւոր է, որ ժողովուրդը վստահի կառավարութեան:

Բայց դեռ շատ ընելիքներ կան: Ճանապարհներուն վրայ պէտք է աշխատիլ, կամուրջներ կառուցել: Ամենակարեւորը, որ Արցախ ապրող ժողովուրդին թիւը շատնայ: Այնչափ ուրախացանք, երբ գիտցանք, որ տարիէ տարի Արցախի բնակչութեան թիւը կ’աւելնայ: Այս ամէնը սկիզբ է մեծ աշխատանքներու:

– Հանդիպման սկիզբը ըսիք, որ հայերէն լաւ չէք խօսիր, բայց մեր զրոյցին ընթացքին ամենեւին չզգացուեցաւ: Ինչպէ՞ս, որո՞ւն շնորհիւ:

– Առաջին հերթին ընտանիքիս` ծնողքիս եւ մեծ հօրս: Անոնք շատ  կարեւոր կը համարէին, որ հայերէն խօսիմ: Տան մէջ արեւելահայերէն կը խօսէի, իսկ Մեսրոպեան վարժարանին մէջ` կ’ուսանէի արեւմտահայերէն: Այս ամէնուն շնորհիւ երկու հայերէններով ալ կրնամ խօսիլ:

Ամերիկայի մէջ, երբ ելոյթ կ’ունենամ հայերու առջեւ, միշտ կ’ըսեմ, որ ապրելով Ամերիկայի մէջ` մենք կրնանք հպարտ հայ ըլլալ եւ Ամերիկայի լաւ քաղաքացի: Շատերը չեն հասկնար, որ հնարաւոր է:

Ամերիկայի մէջ տարբեր ազգեր կ’ապրին: Ինծի համար շատ կարեւոր է հպարտ հայ ըլլալ եւ լաւ քաղաքացի: Այս պատճառով  Սփիւռքի մէջ շատ կարեւոր են կուսակցութիւնները, տարբեր միութիւնները, Հայ դատի գրասենեակները: Եթէ այս ամէնը չըլլայ, մարդիկ շատ արագ կը ձուլուին:

– Ինչպիսի՞ ներկայութիւն ունին հայերը քաղաքին մէջ:

– Մոնթեպելոն Լոս Անճելըսի ամենահին հայկական գաղութն է. 70 տարի է, որ հայերը հաստատուած են քաղաքին մէջ: Մեր համայնքը շատ կազմակերպուած է, կը գործեն Հայ Առաքելական Սբ. Խաչ եկեղեցին, Մեսրոպեան ազգային վարժարանը, Հայ դատի յանձնախումբը, ՀՕՄ-ի, ՀՄԸՄ-ի մասնաճիւղերը: Հայերը շատ յարգուած են քաղաքին մէջ, մեզի կը ճանչնան` որպէս աշխատասէր, խելացի, յաջողած մարդոց:

Հայերը փոքրամասնութիւն են Մոնթեպելոյի մէջ, բայց ատիկա չի խանգարեր կշիռ ու աշխոյժ դերակատարութիւն ունենալ քաղաքին մէջ:

Հայաստանէն դուրս Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակին նուիրուած առաջին յուշարձանը 1968 թուականին կառուցուած է մեր քաղաքին մէջ: Երբ նշանաւոր կամ պաշտօնեայ անձիք կու գան քաղաք, այցելութեան կը տանինք յուշարձանին, կը ծանօթացնենք պատմութեան, որպէսզի տեղեկանան Հայոց ցեղասպանութեան մասին, ծանօթանան մեր պահանջներուն: Մեծամասնութիւնը կ’ընդունի Հայոց ցեղասպանութիւնը, կը հասկնայ մեր ցաւը: Մենք դժգոհ ենք միայն մեր նախագահէն, ան խոստացած էր ճանչնալ Հայոց ցեղասպանութիւնը, բայց արդէն 7 տարի է, յուսախաբ կ’ընէ մեզի:

Ես շատ հպարտ եմ, որ այդ գաղութին կը պատկանիմ:

– Հայախօ՞ս է համայնքը:

– Մեր քաղաքին մէջ արդէն երրորդ սերունդը  կ’ապրի: Շատերը հայկական պարերէն բացի այլ բան չեն գիտեր, բայց հպարտ են, որ հայ են, սրտով հայ են, լեզուով` ամերիկացի:

Ամենակարեւորը ինծի համար սրտով հայ ըլլալն է, Սփիւռքի մէջ շատերը  հայերէն կը խօսին, բայց հայ ազգին համար ինչ կ’ընեն` ոչինչ:

– Ինչո՞վ կրնայ  հայկական համայքին օգտակար ըլլալ քաղաքապետին հայ ըլլալը:

– Շատ լաւ հարցում է: Ամէն անգամ երբ կը հանդիպիմ հայկական համայնքին հետ, յատկապէս երիտասարդներուն, միշտ կ’ըսեմ` թող օրինակ ըլլամ Ձեզի համար, որ հասկնաք, որ դուք` որպէս ամերիկահայեր, եւս կրնաք քաղաքապետ ըլլալ, քոնկրէսական, ծերակուտական եւ այդ պաշտօնով հայ ազգին մեծ օգուտ բերել:

Ես որեւէ բանով չեմ տարբերիր Ամերիկա ապրող հայերէն: Պարզապէս որոշեցի եւ յաջողեցայ, ի հարկէ, շատ մարդոց օգնութեամբ ու աջակցութեամբ: Եւ կը ցանկամ, որ ուրիշներն ալ  փորձեն եւ յաջողին քաղաքական դաշտին մէջ:

– Ձեզի համար ո՞վ  օրինակ եղած է:

– Ես այլ ճանապարհով կ’ընթանայի, այլ գործով կը զբաղէի: Սակայն երկու մարդ բեկումնային նշանակութիւն ունեցան իմ կեանքիս մէջ: Մէկը օտար մարդ է, որուն մօտ կ’աշխատէի, միւսը` Լեւոն Կիրակոսեանն է (ՀՅԴ Արեւմտեան ափի կեդրոնական կոմիտէի անդամ եւ Հայ Դատի խորհուրդի անդամ, որուն հետ հարցազրոյցը «Հայերն այսօրը» կը ներկայացնէ յաջորդիւ):

Նոր սկսած էի քաղաքական գործերով զբաղիլ եւ  օր մը Լեւոնը հարցուց ինծի. «Երբ քաղաքական գործերով կը զբաղիս, որո՞ւն  կ’օգնես»: Ըսի. «Ոչ մէկուն, պարզապէս հետաքրքիր է ինծի համար այդ ոլորտը»: Իսկ ան շարունակեց. «Դուն կրնաս քաղաքական գործերով զբաղիլ, միաժամանակ հայ գաղութին եւ ազգին օգտակար ըլլալ»: Այդ օրուընէ որոշեցի զբաղիլ Հայ դատի գործերով:

– Քաղաքապետի աշխատանքը, հասկնալի է, որ շատ ժամանակ կը խլէ, կրնա՞ք ժամանակ տրամադրել Հայ դատի աշխատանքներուն:

– Ես պաշտօնեայ եմ, բայց կը փորձեմ հնարաւորինս օգտակար ըլլալ համայնքին, ներգրաւուիլ Հայ դատի աշխատանքներուն: Այդ ամէնը իմ ուղեղիս, իմ օրակարգիս մէջ են:

Ամերիկայի մէջ իւրաքանչիւր քաղաքական գործիչ իր նպատակներն ու պարտականութիւնները ունի: Ես կը փորձեմ իմ քաղաքական պարտականութիւններս լաւ կատարել, միաժամանակ օգտակար ըլլալ հայ համայնքին ու ժողովուրդին: Կը փորձեմ ամէն ինչ ընել ու հպարտ հայ ըլլալ եւ Ամերիկայի լաւ քաղաքացի. սա իմ ամենամեծ նպատակս է:

– 2004 թուականին  վերջին անգամ Հայաստան եկած էք, իսկ Արցախ առաջին անգամ այցելեցիք: Կը պատմէ՞ք Ձեր տպաւորութիւններուն, զգացողութիւններուն մասին:

– Այո, 11 տարի առաջ  վերջին անգամ Հայաստան այցելած եմ: Բաւականին փոփոխութիւններ կը նկատեմ: Երեւանը գեղեցկացած է, մեքենաները շատցած են, ամէնուր շինարարութիւն  կ’ընթանայ, բայց երբ ժողովուրդին հետ կը խօսինք, շատերը կը դժգոհին:

Ինծի համար քիչ մը դժուար է հասկնալ, որ այսքան փոփոխութիւններուն զուգահեռ, մարդիկ դեռ կը շարունակեն դժուարութիւններ ունենալ:

Արցախ առաջին անգամ կ’այցելէի. շատ հաւնեցայ: Մաքուր, գեղեցիկ քաղաք էր Ստեփանակերտը:

Կրկին կ’ուզեմ շեշտել` կառավարութիւնը պէտք է փորձէ գոհացնել ժողովուրդի կարիքները: Պէտք է մտածէ նաեւ Հայաստանի մէջ զբօսաշրջութիւնը զարգացնել: Այս հարցին շատ լուրջ կը  մօտենայ Թուրքիան: Մենք ալ պէտք է հասկնանք, որ զբօսաշրջութիւնը կրնայ մեծ օգուտներ բերել Հայաստանին, օժանդակել տնտեսութեան զարգացման, մարդոց ապահովել աշխատանքով:

– Եւ վերջին հարցը. ինչո՞վ կը զբաղիք ազատ ժամանակ:

– Երաժշտութիւն կը սիրեմ լսել, թեկուզ կարճ ժամանակով կը փորձեմ արձակուրդ վերցնել ու հանգստանալ, կը սիրեմ համերգասրահներ յաճախել:

Բայց, ցաւօք, չեմ կրնար շատ ժամանակ տրամադրել ես ինծի: Իմ ժամանակիս հիմնական մասը կը խլեն քաղաքական գործերն ու Հայ դատի աշխատանքները:

Զրուցեց Լուսինէ Աբրահամեան