Ինչպես հաղորդել էինք, դեկտեմբեր 13-ին Լուսինյան քաղաքի մեջ Հայաստանի վերջին թագավոր Լևոն Ե-ի, Ֆրանսիայի ազատության համար ընկած մարտիկների և 1915թ-ի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված խաչքարի բացումը կատարվեց Ֆրանսիայում ՀՀ դեսպան Վիգեն Չիթեչյանի հովանավորությամբ և Ֆրանսիայի թեմի հիմնադիր-առաջնորդ Նորվան Արք. Զաքարյանի մասնակցությամբ: Նախապես ներկայությունը հայտարարված չլինելով հանդերձ` ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանն աշխույժ ու աչալուրջ կերպով մասնակցեց հանդիսությանը:

Այս առիթով «Նոր Հառաջը» հարցազրույց է կատարել նախարար Հրանուշ Հակոբյանի հետ:

«ՆՀ»– Ուրախ ենք, որ անակնկալ կերպով Լուսինյան քաղաքի մեջ Լուսինյան Լևոն Ե թագավորի, Ցեղասպանության և հայ դիմադրականների հիշատակին նվիրված Խաչքարի բացման առիթով և հայ-ֆրանսիական հարաբերությունների ամրապնդման նպատակով ներկա գտնվեցիք արարողությանը և կազմակերպված հանդիսություններին: Ձեր ներկայությունը, որպես Հայաստանի պետության ներկայացուցիչ, նոր որակ հաղորդեց երևույթին, իսկ Ձեր ջերմ խոսքերը խանդավառեց հանրությանը: Ի՞նչն էր, որ Ձեզ մղեց մասնակցելու սույն հանդիսություններին:

Հրանուշ Հակոբյան– Նախ ասեմ, որ Սփյուռքի զանազան շրջաններ այցելությունս և հայրենակիցներիս հետ հանդիպումն իմ պարտականության մասն է կազմում: Ընդհանրապես, Լուսինյանների արքայական հարստության մասին մեկ անգամ ևս խոսելը և Կիլիկյան թագավորության նշանավոր դերին անդրադառնալը ես կարևոր համարելով, ցանկացա անձամբ ներկա գտնվել այս արարողությանը: Մյուս կողմից, ինչպես տեղյակ եք, Հայաստանի Նախագահի որոշումով են կայանում սփյուռքյան իմ շրջապտույտները:

Ֆրանսիայի հայկական զանազան կազմակերպությունների նախաձեռնությամբ կայացած այս միջոցառումը նախևառաջ արտահայտում է հայ-ֆրանսիական բարեկամության խորքը, պատմությունը և ընդգծում ֆրանսացիների հարգանքը Հայոց պետականության ու պատմության նկատմամբ: Եվ հետո, 2015-ի շեմին այս հուշարձանով մենք ոգեկոչում ենք մեր մեկուկես միլիոն զոհերի հիշատակը: Ճիշտ է, այս հյուրընկալ երկրի տարածքում բազում հուշարձաններ գոյություն ունեն, սակայն, Լուսինյանների և հայ դիմադրողական շարժման հերոսների հիշատակին խոյացած այս հուշակոթողը մեկ անգամ ևս հիշեցնում է հայորդիների կատարած սխրագործությունները` հանուն Ֆրանսիայի ազատության:

Ենթադրում եմ, որ այս քայլը թե՛ պատմական և թե´ քաղաքական մեծ նշանակություն ունի և մտնում է պետության կողմից Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ոգեկոչման միջոցառումների շարքում:

Մյուս կողմից ուրախալի երևույթ էր, որ այս երկօրյա արարողություններին մասնակցում են ո՛չ միայն Ֆրանսիայի զանազան քաղաքներից այլ նաև տարբեր երկրներից ժամանած հայեր: Այստեղ կցանկանայի առանձնացնել, որ այս ձեռնարկի հաջողությանը մեծապես նպաստել են Նախկին ռազմիկների միության նախագահ Անտուան Բաղդիկյանի ջանքերը, ինչպես նաև քաղաքի մեջ գործող «Արարատ» միության ֆրանսացի ղեկավար Անդրե Վալոտայի և Լուսինյանի քաղաքապետ Ռենե Ժիբոյի ներդրումները:

Շատ խորհրդանշական էր դեկտեմբեր 14-ին եկեղեցական երեք թեմերի ներկայացուցիչների ձեռամբ կատարված հոգևոր արարողությունը և մանավանդ հոգևոր հայրերի խնդրանքն ու աղոթքը, որ խաղաղություն տիրի մեր աշխարհատարածքի մեջ: Ընդհանրապես, Լուսինյան քաղաքն այդ երկու օրերի ընթացքում լցված էր հայկականությամբ, ամենուր ծածանվում էին երկու երկրների դրոշները, որոնք մարդկանց ոգևորում էին:

«ՆՀ»– Հետաքրքրիր էր նաև երեկոյան Լուսինյանի քաղաքապետի կողմից տրված ճաշի ընթացքում հայաստանցի գաղթականների կամ ապաստանյալների զավակներից կազմված պարախմբի ելույթը: Հայաստանից գաղթած շուրջ 100 ընտանիքներ հավաքված են այս շրջանի մեջ, որը նախապես ավանդական սփյուռքահայությունից զուրկ է եղել: Ի՞նչ զգացում ունեցաք` հազիվ երկու-երեք տարի առաջ Հայաստանից նոր գաղթածների հանդիպելով:

Հ.Հ.– Ցավով պիտի ասեմ, որ ո՛չ միայն այստեղ, այլ զանազան երկրների մեջ երբ հանդիպում եմ հայաստանցի եկվորների հետ, ինչպես Սևակն է ասում` Մի աչքս արտասվում է, մյուս աչքս` խնդում: Արտասվում եմ, որովհետև նրանք, կտրվելով իրենց արմատներից և Հայրենիքից, փորձում են հաստատվել այդ հյուրընկալ երկրների մեջ` դիմագրավելով մեծ դժվարություններ: Իսկ մյուս կողմից ուրախանում եմ, որ տակավին կայք չհաստատած մեր հայրենակիցները շարունակում են կառչած մնալ իրենց հայրենիքից ու մշակույթից: Այս պարագայում պարի ճամփով, բայց նաև հայերեն դասընթացքների, թատրոնի, երգի միջոցով փորձում են հայեցի դաստիարակություն տալ իրենց զավակներին:

Ներկաները ոգևորությամբ ողջունեցին հայաստանցի փոքրիկների պարերը: Ասեմ նաև, որ ես նրանց հրավիրեցի Հայաստան` մասնակցելու «Իմ Հայաստան» փառատոնին:

Ուզում եմ հավատալ, որ մենք միասնաբար Հայաստանն առավել հզոր կդարձնենք այն ժամանակ, երբ այս երիտասարդները, կրթվելով և զարգանալով եվրոպական երկրների մեջ, ի վերջո կվերադառնան հայրենիք և կնպաստեն մեր երկրի վերելքին:

«ՆՀ»– Հայրենիքից վերջին տարիներին գաղթած ժողովրդի ներկայությունն այս ափերի վրա ցավալի երևույթ է: Նախընտրելի կլիներ, որ նրանք Հայրենիքի մեջ հանգիստ պայմաններով շարունակեին իրենց կենցաղը: Մյուս կողմից, Հայաստան-Սփյուռք գործակցության շրջանակներում որոշ երևույթներ ցավ են պատճառում մեզ, ինչպես օրինակ` ընդդիմադիրների դեմ պետական պայքարը, նրանց մեքենաների հրկիզումը, Ալեք Ենիգոմշյանի, Արամ Մանուկյանի դեմ կատարված բռնարարքը և այլն: Դուք իբրեւ կառավարության անդամ` ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս արարքները:

Հ.Հ.– Նախ ասեմ, թե Դուք ճիշդ նկատեցիք, որ մենք աշխատում ենք Հայրենիք-Սփյուռք գործակցության ուղղությամբ: Բնականաբար, ականջալուր ենք Սփյուռքից եկած յուրաքանչյուր «ձայնին»: Մենք փորձում ենք նրանց կողմից տրված հարցերը ուսումնասիրել, հասկանալ և ընդունելի լինելու պարագայում լուծումներ առաջարկել:

Ինչ վերաբերում է բռնարարքներին, ապա, անշուշտ, որ անընդունելի և դատապարտելի են: Սակայն, թող որևէ մեկը չխորհի, թե իշխանության անդամ կամ պաշտոնյա կարող է կապ ունենալ նման արարքների հետ: Այդ կերպ մտածողները ներքին խառնաշփոթություն ստեղծելու կամ պետականության վարկը խնդրո առարկա դարձնելու նպատակ են հետապնդում: Այդ մարդիկ կարող են միայն մեր թշնամիները լինել: Իշխանությունները նախանձախնդիր են, որպեսզի նման արարքների հեղինակները բացայայտվեն և օրենքի առաջ պատասխանատվության ենթարկվեն: Ավելացնեմ, որ դրանք, հավանաբար, փոքրիկ խմբակներ են, որոնք ցանկանում են վնաս հասցնել մեր պետականության շահերին, որոնք անպայման պետք է պատժվեն:

«ՆՀ»– Վստա՞հ եք, որ պետության դեմ գործող նման խմբակ կա:

Հ.Հ.– Երբ կրկնվում են նման արարքները, այլ բան չի կարելի մտածել:

«ՆՀ»– Մենք ցանկանում ենք, որ Հայաստանում իշխանությունը արդար և ժողովրդավար կարգերով առաջնորդի երկիրը, քանի որ Ցեղասպանության ենթարկված ժողովրդի առաջին ցանկությունը, բնականաբար, արդարության հաստատումն է: Սակայն այսօր, Անկախությունից 23 տարի հետո, ժողովուրդը հուսախաբ է: Դուք ինչպե՞ս կբացատրեք այս երևույթը:

Հ.Հ.– Արդարությունն ինքնին բացարձակ դրական երևույթ է, որին հասնելու համար միշտ պետք է պայքարել: Սակայն դա կախված է քաղաքական, տնտեսական և ընկերային ազդակներից: Ինձ համար արդարությունը սկզբունքային արժեք է: Հետևաբար, հարկ է արմատախիլ անել անարդարությունները: Մյուս կողմից մենք պետք է նկատի ունենանք, որ 23 տարի առաջ հարկային, բանկային, դատական կամ մաքսային կարգեր գոյություն չունեին, խորհրդարանի, կառավարության կամ նախագահական համակարգեր չկային, իսկ այսօր ունենք երկու անկախ հանրապետություններ, որոնք մեծ արժեքներ են, որոնք կերտել ենք անցնող տարիների ընթացքում: Մենք փորձում ենք որդեգրել ֆրանսիական կամ, ընդհանուր առմամբ, եվրոպական չափանիշներին համապատասխան օրենքներ: Բայց մեր գլխավոր խնդիրը մասնագետների պատրաստությունն է: Դրա համար հարկ է կրթական համակարգի համար մեծ գումարներ ծախսել, որի արդյունքը տասնյակ տարիներ հետո ի հայտ կգա: Մենք մեկ-երկու սերունդ հետո կհասնենք լիիրավ արդարության: Դժբախտաբար, անընդունելի երևույթներ գոյություն ունեն, որոնց դեմ փորձում ենք պայքարել:

Մենք պետք է կարողանանք հետեւյալ երկու հարցերը լուծել: Առաջինը վերաբերում է արդար օրենքների կայացմանը, իսկ երկրորդն այն է, որ օրենքների կիրարկման ժամանակ պետք է հնարավորինս պահպանվի արդարությունը: Այսօր աշխարհի ո՛չ մի երկրում հարյուր տոկոսով արդարություն գոյություն չունի: Շեղումները միշտ էլ անխուսափելի են: Հայաստանը` անդամակցելով եվրոպական և միջազգային զանազան հաստատությունների, հետզհետե ապահովում է, մասնավորաբար, իր դատական համակարգի բարեփոխումները: Այս բոլորի համար ժամանակ է պետք:

«ՆՀ»– Ենթադրում ենք, որ այստեղ իշխանության կառավարման մշակույթի խնդիր կա, ընդդիմություն-իշխանություն գործակցության եզր գտնելու հարց գոյություն ունի, որը դեռ լուծված չի…

Հ.Հ.– Այդ հարցը լուծված չի, քանի որ մենք, դժբախտաբար, զորավոր ընդդիմություն չենք ունեցել:

«ՆՀ»– Հարցը զորավոր ընդդիմությունից ավելին է: Այս առումով շատ խոսուն է գերմանական օրինակը, որտեղ գոյություն ունի ընդդիմություն և իշխանություն, բայց երբ նոր կառավարություն է կազմվում, այն ժամանակ ներքին համաձայնագիր է կնքվում տվյալ կողմերի միջև, որի արդյունքում կառավարությունը գործում է այդ համաձայնագրի շրջանակներում: Այսպիսի ներքին հասկացողությունը ազգային հասունության արդյունք է: Նկատի ունենալով մեր դիմագրաված բոլոր մարտահրա-վերները` արդյոք կարելի՞ չէ ընդդիմության հետ գործակցելու «մշակույթ» որդեգրել:

Հ.Հ.– Ընդդիմություն-իշխանություն գործակցությունն այն ժամանակ արդյունավետ կլինի, երբ կողմերն ուժեղ լինեն: Թույլ ընդդիմության պարագայում իշխանության զսպաշապիկը կարծես ավելի մեղմ է լինում: Ես միշտ ասել եմ, որ երազում եմ այն օրվա մասին, երբ ընտրության արդյունքով պարտվող կողմը կշնորհավորի իր մրցակցի հաղթանակը:

Հայաստանի մեջ, ցավոք, դեռ այս կետին չենք հասել, ինչպես այլ երկրներում, որտեղ ընտրությունից անմիջապես հետո, մի կողմ դնելով նախընտրական պայքարները, կողմերը շնորհավորում են արձանագրված հաղթանակը:

Ես կցանկանայի Ձեր ուշադրության ներկայացնել, թե անցնող 5-6 տարիների ընթացքում ինչ հետաքրքրական քայլեր են կատարվել` կառավարման, քաղաքական և մշակութային առումներով, երբ պետք էր սեղանի շուրջ նստել և խորհրդակցել բոլոր կուսակցությունների հետ: Ինչպես տեղյակ եք, նախագահական ընտրությունից հետո խորհրդարանի հարաբերական մեծամասնությունն է նշանակում վարչապետ: Սակայն այս վերջին ընտրությունից հետո հակառակ նրա, որ «Հանրապետական» կուսակցությունը բացարձակ մեծամասնություն էր, նախագահը հրավիրեց ընդդիմության ներկայացուցիչներին, որպեսզի նրանց կարծիքն էլ նկատի առնվի:

Մյուս կողմից, վերջին տարիներին ընդունված օրենքով, ընդդիմությունըն ունի մի շարք արտոնություններ, որոնցից հիշենք հետևյալները. կառավարությանն ուղղված առաջին 12 հարցումները վերապահված են ընդդիմությանը: Առավել ևս` ընդդիմությունը 26 ստորագրություններով (նախապես` 44 էր) կարող է դիմել Սահմանադրական դատարան, եթե որևէ օրենք հակասահմանադրական նկատի: Եթե նախապես ընդդիմությունը չէր կարող հանձնաժողովների սահմանից անդին օրենքի նախագիծ ներկայացնել, այսօր Խորհրդարանի մեջ այդ իրավասությունն ունի: Ընդդիմության խմբակցությունները ևս կարող են հարցումներ ուղղել կառավարությանը, որոնք պետք է քննարկվեն Խորհրդարանին մեջ, որոնց արդյունքով որոշում է կայացվում: Իսկ այդ որոշումներից ամենից ծայրահեղը կառավարության հրաժարականը կարող է լինել: Ավելին, այսօր ընդդիմության ներկայացուցիչները Խորհրդարանին մեջ որոշ պաշտոններ են ստանձնել, ունեն հեռուստատեսային ալիքներ, թերթեր: Ըստ եվրոպական դիտարկումների, Հայաստանում գոյութուն ունի ազատ մամուլ: Համացանցը հասանելի է բոլորին:

«ՆՀ»– Պետք է ասել, թե Եվրոպայի համեմատ, հայության դիմագրաված դժվարությունները շատ ավելի բարդ են, հատկապես ժողովրդավար և արդար օրենքների հիման վրա վարչակարգ ստեղծելու առումով: Ավելի՛ն, Եվրոպան իր դիմաց թրքական թշնամանք չունի և ոչ էլ` 600 տարի կուտակված հարցեր և գոյատևման գերագույն խնդիր: Օրինակ` ինչո՞ւ չձևավորել ոչ-համեմատական կառավարություն, քանի որ այսօրվա իշխանությունն անսահմանափակ իրավասություններ ունի:

Հ.Հ.– Այս ուղղությամբ անմիջապես ասեմ, որ կառավարության ձևավորմանը մասնակցելու գծով առաջարկներ եղան կուսակցություններին, սակայն վերջիններս նպատակահարմար չգտան այս հանգրվանում պատասխանատվություն ստանձնել: Մյուս կողմից, արդար է ձեր հարցադրումը` Հայաստանի դիմագրաված բազում մարտահրավերների ուղղությամբ, հատկապես, արտաքին ճակատի վրա: Այդ պատճառով էլ ներքին խնդիրները կարծեք երկրորդ հարթություն են փոխադրվել:

Այստեղ կցանկանամ ընդգծել հետևյալ երևույթը. անցյալ օգոստոսին, երբ Հայաստանին վտանգ էր սպառնում և մեր սահմանները հրոսակների թիրախ էին դարձել, պետք էր տեսնել, թե ինչպես էր ամբողջ ժողովուրդը միավորվել` չկար ընդդիմություն, չկար իշխանություն, այլ ազգովի մեկ բռունցք էր դարձել թե՛ Հայաստանի և թե´ Սփյուռքի հայությունը: Այդ ծանր օրերին ազգը համախմբված էր… Կարծում եմ, որ իշխանություն-ընդդիմություն երկու կողմերն էլ, հնոցի միջով անցնելով, օր-օրի ավելի են թրծվում: Պետք է մի քիչ էլ համբերել: Մեր դրացի Ադրբեջանի համեմատ, որը նյութական մեծ կարողություններ ունի, Հայաստանը ժողովրդավարության և քաղաքակրթության տեսանկյունից շատ ավելի բարձր է գնահատվում եվրոպական ատյանների կողմից: Անշուշտ, համեմատությունը խորհրդային կարգեր ապրած հանրապետություններին է վերաբերում:

«ՆՀ»– Հայության գերակա շահերի և ինքնության վերահաստատման տեսանկյունից դատելով, ինչպես վկայում են Հայոց պատմությունը և դարերի ընթացքում հայերի կրած տառապանքները, իշխանությունը բարոյական պարտավորություն ունի ավելի հեռու գնալու, քան այն, ինչը եվրոպացիներն են փորձում թելադրել կամ պարտադրել Հայաստանի կառավարությանը:

Հ.Հ.– Արդարև, մենք ավելի քան 600 տարի պետականություն չենք ունեցել և ապրել ենք օտարի լծի տակ, ինչը, բնականաբար, ազդեցություն է թողել մեր կերպարի, գործունեության և, ընդհանրապես, գոյության վրա: Եվ միայն վերջին քսանամյակում է, որ առիթ ունեցանք ինքնուրույն լինելու և իշխանություն կերտելու: Բնականաբար, ժամանակ է պետք դարերի ընթացքքւմ մեր կրած բացասական ազդեցությունները թոթափելու համար: Պետք է համբերատար լինել: Ես, իբրև ՀՀ սփյուռքի նախարար` միշտ ասել եմ և նորից կկրկնեմ, որ մեր փրկությունը Հայրենիքի հզորացման մեջ է:

Այս առումով մեծ է Սփյուռքի մամուլի դերը: Վերջինս պետք է տասը միլիոն հաշվող հայության գիտակցության մեջ արթնցնի Հայրենիքի, պետության և ժողովուրդի նկատմամբ պարտավորության գաղափարը: Պարզ օրինակ բերեմ. ինչպես Հայաստան-Սփյուռք համաժողովին էլ ասվեց, լավ կլիներ, որ յուրաքանչյուր հայ բանկային հաշիվ բացի Հայաստանում, որովհետեւ այդ ձևով, անուղղակի կերպով կօժանդակի Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը: Կամ, ինչպես Հանրապետության Նախագահն ասաց, յուրաքանչյուր հայ Հայաստանում բնակարան պետք է ունենա և ոչ թե իջևանի հյուրանոցներում: Այստեղ ուզում եմ ավելացնել, որ անցնող երեք-չորս տարիների ընթացքում Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը հասել է մեկ միլիոնի, ինչը դրական չափանիշ է և, անշուշտ, այս գործին մեծապես նպաստել է Սփյուռքի նախարարությունն իր իրագործած ծրագրերով:

«ՆՀ»– Այս ուղղությամբ օրինակ բերեմ. անցյալ տարի Հայաստանը բաց երկինք հայտարարվեց, «Armavia»-ի սնանկացման պատճառով ինքնաթիռի տոմսերի գները միանգամից 400-ից 700 եվրո դարձան (Ֆրանսայի համար): Եթե որևէ ընտանիք ցանկանա Հայաստան գնալ, ճամփորդության համար, շատ թանկ գին պետք է վճարի: «Air Armenia»-ի հանդես գալով` գները նորից իջան 400-ի: Սակայն այսօր «Air Armenia»-ն էլ այլևս չի գործում` պետական աջակցություն չունենալու պատճառով:

Հ.Հ.– «Air Armenia»-ի գծով սխալ հաշվարկներ էին եղել, իսկ պետությունը ներկա դրությամբ ի վիճակի չէ մեծ գումարներ ապահովելու ընկերությանը: Սակայն, հույս ունեմ, որ կլուծվի նաև այդ հարցը:

Ես կիսում եմ Ձեր մտահոգությունը, բայց դա բխում է տնտեսական ազատ շուկա ունենալու հանգամանքից, վերջինիս պարագայում, մեծ առավելություններով հանդերձ, երբեմն էլ այսպիսի բաներ են պատահում: Համենայնդեպս, ինքնաթիռի տոմսերի գների թանկ լինելու գծով կիսում եմ Ձեր մտահոգությունը. գները պետք է մատչելի լինեն:

«ՆՀ»– Տնտեսական ոլորտը ամենից կարևոր ոլորտներից մեկն է, որն այսօր, դժբախտաբար, կայացած չէ: Ինչպե՞ս կարելի է նման մթնոլորտի մեջ ներդրում կատարել:

Հ.Հ.– Կցանկանամ Էռնեկյանի օրինակը ընդգծել, որի շնորհիվ «Զվարթնոցը» միջազգային առումով լավագույն օդանավակայաններից մեկը դարձավ: Էռնեկյանի այլ դրական գործերից մեկն էլ այն է, որ անմշակ հողերը գնեց, վերամշակեց և հասցրեց այսօրվա բերքատու մակարդակին: Հիշենք աշխարհի մեջ նշանավոր «Կարաս» գինին: Կարելի է նշել նաև Ռուբեն Վարդանյանի պարագան, որը զբոսաշրջության զարգացման համար կառուցեց Գորիսի (Տաթև) ճոպանուղին, հիմնեց Դիլիջանի միջազգային դպրոցը, ուր աշխարհի 60 երկրներից ուսանողներ են գալիս և գիտելիքներ ձեռք բերում: Նույնն էլ կարող ենք ասել Սամվել Կարապետյանի կամ Թյուֆենկյանի համար: Վերջինս Հայաստանի տարածքում հիմնեց հյուրանոցների ցանց:

Մյուս կողմից խոսենք նաև սուրիահայերի մասին, որոնք արդեն աշխատում են սպասարկման ոլորտում (սրճարան, ռեստորան և այլն) և կամաց-կամաց ամրանում Հայրենիքում:

Արժե նաև անդրադառնալ տնտեսական ոլորտի նկատմամբ բացասական տրամադրությունների պատճառներին: Անկախության առաջին շրջանում բիզնեսի ոլորտում տակավին օրենքներ մշակված չէին: Մարդիկ առուծախ էին անում և հարկ չէին վճարում: Այդ պատճառով էլ Սփյուռքից ներդրումներ կատարելու նպատակով Հայաստան եկած գործարարներն իրենց խաբված էին զգում:

Իսկ այսօր, գործարարության մատչելիության ասպարեզում, միջազգային կառույցների գնահատմամբ` «Բելգիայից հետո և Հոլանդիայից առաջ» դիրքերի վրա ենք գտնվում: Մեր օրենսդրությունը համապատասխանում է միջազգային մակարդակին: Հետևաբար, պետք է մի կողմ դնել անցյալի` ասեկոսեները և վստահել մեր տնտեսական համակարգին: Բայց ներդրումը պետք է օրինական լինի` իրավաբանական խորհրդատվությամբ և պետության գիտակցությամբ:

Սփյուռքի նախարարությունն ունի իրավաբանական ծառայություն, մասնագետներ, փորձագետներ, որոնք պատրաստ են օժանդակելու գործարար հայերին: Նույնիսկ «խաբվելու» կամ ձախողելու պարագայում նախարարությունը կօգնի դատական հարցերի ընթացքում: Վերջին երեք տարիներին յոթ դատ ենք շահել` ի նպաստ սփյուռքահայերի: Այս դաշտում մամուլն էլ մեծ դեր կարող է ունենալ: Պետք է արձագանքի նաև դրական երևույթներին: Հայաստանն այսօր հնարավորությունների երկիր է և 200 միլիոնի տնտեսական շուկա ունի (նախկին 3 միլիոնի փոխարեն):

«ՆՀ»– Արդյոք Սփյուռքի նախարարության մեջ տնտեսական զարգացման միավորում գոյություն ունի՞:

Հ.Հ.– Նկատի ունենալով, որ Հանրապետությունում գործում է տնտեսական զարգացման գործակալություն, մենք ոչ թե մեկ միավորում, այլ համահայկական կառույցների վարչություն ունենք, որի երկու անդամները զբաղվում են տնտեսական խնդիրներով:

«ՆՀ»– Իսկ ձեր նշած տնտեսական զարգացման գործակալությունն ինչո՞ւ որևէ կապ չի հաստատում Սփյուռքի մամուլի հետ:

Հ.Հ.– Համաձայն եմ, որ սա բացասական երևույթ է: Սակայն տեղեկացնեմ, որ երբ մեր երկրի պաշտոնատարները արտասահման պետական այցելությունների են մեկնում, նրանց անպայման գործարարների խումբ է ընկերակցում: Իսկ վերջիններիս (որոնք տնտեսական ոլորտին քաջատեղյակ անձեր են) ուղևորությունը կազմակերպում է վերոնշյալ գործակալությունը: Իմիջիայլոց, ասեմ, որ մեր նախարարությունը «Աշխատանքի համաշխարհային կազմակերպության» հետ գործակցաբար մշակել և օրենքի ուղեցույց է պատրաստել (հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն լեզուներով), որն ուղղված է բոլոր նրանց, որոնք ցանկանում են Հայաստանում ներդրում կատարել: Մյուս կողմից չմոռանանք, որ աշխարհի որևէ մի անկյունում գործարարը 100 տոկոսով հաջողություն չի արձանագրում:

Կցանկանայի անպայման ընդգծել նաև Հոլանդիայից Քրիստիան Գելենջիկի օրինակը, որը 2006 թվականից ի վեր Հայաստանի մեջ զբաղվում է թեթև արդյունաբերության զարգացման գործով և ստեղծել է 1200 աշխատատեղեր Երևան, Գյումրի, Արտաշատ քաղաքներում: Այս տղան վկայում է, որ եթե օրենքով և կարգով աշխատես, երբեք մաքսային կամ հարկային ոլորտների պատասխանատուների հետ հարցեր չես ունենա:

«ՆՀ»– Համենայնդեպս, չի կարելի ժխտել, որ Սփյուռքի մեջ, ընդհանուր առմամբ, տեղեկատվության մակարդակի պակաս է զգացվում:

Հ.Հ.– Լիովին համաձայն եմ Ձեզ հետ:

«ՆՀ»– Անցնենք այլ հարցման: Մի քանի տարի է Դուք Հայաստանում սփյուռքահայ ղեկավարներ պատրաստելու ամառային դասընթացքներ եք կազմակերպում, որոնց բովանդակության մասին մենք անտեղյակ ենք: Իբր վերնագիր են հայտարարվում: Այնտեղ կա լեզվական հարց: Իսկ եթե ցանկանաք ֆրանսահայերի հետ շփվել, կան արևմտահայերենի, դասական ուղղագրության և ֆրանսերենի թարգմանության խնդիրներ: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս բոլորը:

Հ.Հ.– Համաձայն եմ, որ պետք է լայն տեղեկություն փոխանցել բովանդակության մասին: Արդեն երրորդ տարին է, որ կազմակերպում ենք ուսուցիչների, լրագրողների, համայնքային կառույցների ղեկավարների նախապատրաստական դասընթացքներ: Ուսուցիչների պարագայում փորձում ենք թե՛ արևելահայերենի և թե´ արևմտահայերենի ուսուցման ծրագրեր ապահովել: Ի դեպ, մեր կայքերը ներկայացվում են դասական ուղղագրությամբ: Կարելի է «Հայերն Այսօրի» օրինակը բերել:

Նաև պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել ֆրանսիական համալսարանին հետ, որ ուսանողներն իրենց պրակտիկան անցկացնեն Սփյուռքի նախարարությունում` այդ ընթացքում ֆրանսերեն թարգմանելով որոշ նյութեր: Այս ուղղությամբ, թերևս, Ֆրանսիայից էլ մեկ-երկու հոգու կարիքը պիտի ունենանք, որոնք էլ պետք է այդ թարգմանված նյութերը խմբագրեն: Այսպիսով, պիտի կարողանանք տեղական լեզուներով կարևոր պատգամները հասցնել Սփյուռքին:

Ավելացնեմ նաև, որ մենք արևմտահայերենի ամառային ծրագրեր ենք իրագործում` հանձինս Հիլդա Գալֆայանի, որն իր մեթոդներով է ուսուցանում: Նաև հրավիրում ենք սփյուռքահայ մասնագետներ (Կարապետ Դաքեսյան, Հարութ Սասունյան և այլք), որոնք ներկայացնում են դասախոսություններ` զանազան թեմաների շուրջ:

Ես համամիտ եմ բաց քաղաքականությանը, որպեսզի հարցերին արդյունավետ լուծում տրվի, պետք է միասնաբար քննարկվեն, ուսումնասիրվեն:

Հարցազրույցը վարեց` Ժիրայր Չոլաքյանը

Արևելահայերենի վերածեց «Հայերն այսօր»-ը