«Հայերն այսօրի» զրուցակից` գիտնական, պրոֆեսոր, թատերագիր, բեմադրիչ, դերասան, բանաստեղծ, գրական քննադատ, դաստիարակ, կրթական մշակ և թարգմանիչ, Հայաստանի գրողների միության անդամՀրանդ Մարգարյանը 26 թատերախաղերի հեղինակ է, հրատարակել է 13 գիրք, կատարել 50-ից ավելի դեր: Նրա թատերախաղերը ներկայացվել են ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Հայաստանում, Հունաստանում, Սիրիայում, Լիբանանում, Անգլիայում և երկու անգամ` Նյու Յորքի «ՕՖՖ Բրոդեյ» թատերաշրջանում:2012 թվականին Նյու Յորքի թատերական ինստիտուտի առաջարկով նա գրել է  «Լռություն բոլորաձև ծիածանի մեջ» թատերախաղը, որը ներկայացվել է Նյու Յորքի «Օֆֆ Բրոդեյ» թատերական շրջանում:

Անգլերենով խմբագրել է Հայաստանի 13 թատերագիրների գործերը:Աշխատել է «Բագին» գրական պարբերաթերթի խմբագրակազմում, տասը տարի խմբագրել է «Վարագ» պարբերաթերթը: Հիմնադրել է Նյու Յորքի թատերախումբը և Նյու Ջերսիի մանկապատանեկան թատերախումբը:Որպես պրոֆեսոր` պաշտոնավարել է Նյու Յորքի համալսարանում: 25 տարի դասավանդել է Ազգային առաջնորդարանի Սիամանթո լսարանում: Ներկայումս այցելու պրոֆեսոր է Նյու Յորքի Ազգային Առաջնորդարանի Սուրբ Ներսես Ընծայարանում:Մի շարք դասախոսություններ է ունեցել ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Անգլիայում, Ֆրանսիայում, Հունաստանում, Սիրիայում, Լիբանանում, Հայաստանում և Արցախում:

Ի նշան ազգանվեր անդուլ աշխատանքի՝ Հրանդ Մարգարյանը շքանշաններ է ստացել ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, Մեծի Տանն Կիլիկիո Արամ Առաջինի, ՀՀ մշակույթի նախարարության  և Հայաստանի Ազգային գրադարանի կողմից:

Հրանդ Մարգարյանի մասին գրված է «Ethnic Theatre in the United States» գրքում: Նրա 2004 թվականին անգլերենով գրված «Հայելիներ» թատերախաղը ներառվել է Կոլումբիայի համալսարանի հրատարակած «Armenian American Playwrights» գրքում:

Դոկտոր Հրանդ Մարգարյանի վերջին երկու անգլերեն գրքերն են՝ «Zahrad-90»`հրատարակված 2014 թվականին և «The Martyred Armenian Writers 1915-1922-An anthology»` հրատարակված 2015 թվականին£ Նաև թարգմանություններ է կատարում՝ հայերենից-անգլերեն, անգլերենից-հայերեն ուղղություններով:

-Պարո՛ն Մարգարյան, ստեղծագործական բեղուն ճանապարհ եք անցել, կենսագրություն կերտել, սերունդներին գրական, մշակութային մեծ ժառանգություն թողել: Որտեղի՞ց են Ձեր ակունքները:

-Ծնվել եմ Իրաքի Բասրա քաղաքում: Համալսարանն ավարտելուց հետո՝ աշխատել եմ դեղագործական ընկերությունում, գլխավոր հետազոտող եմ եղել: Աշխատանքիս զուգահեռ՝ գրական կյանքով եմ ապրել:

Առավոտ կանուխ գնում էի հետազոտական աշխատանքներ կատարելու, ապա դրանից հետո թատերական դպրոց էի հաճախում:

 Արևմտյան Հայաստան կատարած այցելության առիթով՝ իմ տպավորությունները գրեցի «Քարաձայն պատարագ» գրքում, որը ընթերցողների կողմից մեծ արձագանք ստացավ:

Մեծ արձագանք ստացավ նաև անգլերենով գրված վերջին՝ «Նահատակված հայ գրողները 1915-1922թթ.. Ծաղկաքաղ»  գիրքը: 13  նահատակ հայ գրողների կյանքին ու գրական գործունեության մասին պատմող գիրքը նվիրված է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին: Այս գիրքը հրատարակելով՝ ցանկացա, որ մարդիկ իմանային այդ նահատակների անունները: Գրողներ կան, որոնց անունն անգամ մարդիկ չգիտեն:

Այս գրքի հիմնական նպատակը օտարախոս հայ երիտասարդներին հայ նահատակ մեծերի կյանքին իրազեկելն էր, որպեսզի իմանային, որ հայկական իրականության մեջ նման անհատներ են եղել: Հայաստանում Ավետիք Իսահակյանի անվան կենտրոնական գրադարանում նույնպես ներկայացրեցի գիրքը:

Նաև օտարազգի լսարանի ուշադրությանն եմ հանձնել գիրքը:

– Ասացիք Արևմտյան Հայաստան եք գնացել: Ի՞նչ զգացողություններով եք վերադարձել Պատմական հայրենիքից:

-Արդեն երեք անգամ եղել եմ Արևմտյան Հայաստանում՝ հասնելով մինչև Կիլիկիա: Ցանկանում էի՝ ինքս ինձ տեսնել Արևմտյան Հայաստանում, ոտք դնել Վասպուրականի հողին, որտեղ նախնիներս են ապրել:

Եղեռնված ազգի զավակ լինելով՝ որոշեցի սեփական աչքով տեսնել պապենական էրգիրն ու զգալ հայերի հավաքական կերպարը:

Մենք սովոր ենք ասել, որ Հայոց ցեղասպանության ժամանակ1.5 միլիոն զոհ ենք ունեցել: Սակայն պետք է նկատել նաև, որ Եղեռնը Հայրենիքի, պատմության, տարածքների կորուստ է նաև: Այցելելով Արևմտյան Հայաստան՝ սեփական մաշկիս վրա զգացի Հայոց ցեղասպանության իրական պատկերը: Ցնցված ու ապշահար եմ վերադարձել այնտեղից:

Տիկնոջս հետ հասա մինչև հայրիկիս Շուշանց գյուղը, որի անունը փոխված էր. հայկական բոլոր գյուղերի ու քաղաքների անունները թուրքերն ու քրդերն փոխել են: Անկարելի էր գտնել հայրական տունս, քանի որ գյուղն ամբողջությամբ  քրդերով էր բնակեցված:

 Հոգիս տակնուվրա էր լինում այն մտքից, որ հայկական հողում հյուրի կարգավիճակով էի: Քրդերն ինձ թեյ ու սուրճ էին հյուրասիրում, սակայն խմել չկարողացա:

Իսկ կնոջս ծնողները Տիգրանակերտից են եղել: Նրա հայրական՝ երեք հարկանի տունը մենք կանգուն գտանք: Կինս հուզված ներս մտնելով՝ տեսավ ճիշտ այն տունը, որի մասին մայրը պատմել էր նրան: Նա դուռը թակեց, մի քուրդ դուռը բացելով՝ ասաց, որ նոր են գնել բնակարանը: Կարկամեցինք…

Ամեն անգամ Արևմտյան Հայաստան այցելելիս՝ նոր զգացողություններով եմ համակվում: Եվ հենց զգացումներիս արտացուլումը տեղ գտավ «Նահատակված հայ գրողները 1915-1922թթ.. Ծաղկաքաղ» գրքում:

-Ե՞րբ եք հաստատվել Նյու Յորքում:

-1962 թվականին `երիտասարդ տարիքում:

Սկզբում միայնակ գնացի, հետո ապագա կինս եկավ:  Նյու Յորքում էլ ամուսնացանք և երկու զավակ ունեցանք: Ի դեպ, մեր զավակներին խորհրդանշական անուններով ենք կնքել: Տղայիս անունը Կամք է, իսկ աղջկաս անունը՝ Երազ:

Կամքը ծնվել է ապրիլի 20-ին` Հայոց ցեղասպանության ամսին: Այդ անունը դրեցինք՝ ցույց տալու պատուհասած ոճրագործությունից հետո հայ ժողովրդի ապրելու, պայքարելու անհուն կամքը:

Աղջկաս անունը Կոմունիստական կուսակցության հետ կապված դրեցինք: Երկուսն էլ Ամերիկայում են ծնվել, գերազանց հայերեն են խոսում: Երազը Նյու Յորքում գործող «Զուլալ» ժողովրդական համույթի երգչուհիներից է:

Մեր թոռնիկները նույնպես հայերեն են խոսում. մեր տանը դա պարտադիր նախապայման է:

-Պարո՛ն Մարգարյան, Հայաստան բերող ճանապարհը հաճա՞խ եք բռնում:

-Ամեն տարի կնոջս հետ Հայաստան ենք գալիս: Ուրիշ երկիր մեր հոգուն հոգեհարազատ չէ:

Նաև աշխատանքի բերումով ենք այցելում: Արդեն 19 տարի է` Հայաստանի սահամանամերձ գյուղերի դպրոցներին օգնություն ենք ցուցաբերում:

Կնոջս նախաձեռնությամբ՝ նրա ընկերներն ու մտերիմներն իրենց հնարավորությունների սահմաններում գումար են հանգանակում: Գնում ենք մինչև ճամբարակ, Փեթակ, Պառավքար, Շամշադին և այլ վայրեր:

Այդ գումարները օգտագործվում են դպորցների կարիքները հոգալու համար`տանիքների վերանորոգում, կահույքի և այլ իրերի գնում: Օժանդակում ենք այդ ծախսերը հոգալուն:

Հայաստանին օգնություն ենք ցուցաբերում նաև Նյու Յորքում 1953 թվականին հիմնված «Հայ բժշկական միության» շրջանակներում, որի վարիչ-քարտուղարն եմ: Միությունը հիմնականում թոքախտով տառապող մարդկանց է բուժում:

1990-2005 թվականներին ուշադրությունը կենտրոնացրել էինք հակաթոքախտային կենտրոնների՝ Գյումրիի, Աբովյանի, Վանաձորի, Կապանի, վրա: Այս բոլոր քաղաքների հիվանդանոցներին դեղորայքային օժանդակություն էինք ցուցաբերում, օժանդակում շինարարական աշխատանքներին:

Ապա մեր օժանդակության սահմանները ընդլայնվեցին մինչև Արցախ:

Շուշիի հիվանդանոցի մի մասը նորոգեցինք և հակաթոքախտային կայան բացեցինք: Իսկ չորս տարի առաջ Արցախի կառավարության հետ միասին Մարտակերտի հիվանդանոցը կառուցեցինք: Այսօր հպարտությամբ կարող եմ ասել, որ իր բոլոր հարմարություններով հանդերձ՝ հիասքանչ հիվանդանոց է դարձել:

Քառօրյա պատերազմին նույնպես ոտքի կանգնեցինք՝ օգնելու Արցախի բանակին: Նախապես ճշտեցինք, թե ինչ տեսակի օգնություն է անհրաժեշտ և ըստ այդմ՝ որոշեցինք բժշկական սարքավորումներ տրամադրել բանակին:

Բարեբախտաբար, այս այցելություններիս ընթացքում Հայաստանում դրական փոփոխությունները շատ են ու տեսանելի: Իհարկե, մտահոգություններ էլ կան, որոնցից կարևոր է արտագաղթի խնդիրը:

Ես հավատում եմ Հայաստանի պայծառ ապագային, մենք ավելի հզոր, մրցունակ և ապահով Հայաստանում ենք ապրելու: Իհարկե, Սփյուռքն էլ իր գործունեությամբ պետք է զորավիգ լինի Մայր հայրենիքին:

Արդյունքի հասնելու համար պետք է առավել համախմբված աշխատել՝ հաշվի առնելով առաջնահերթություններն ու մեր առջև ծառացած խնդիրները:

– Հայաստանում սիրելի վայրեր ունե՞ք:

–Այո՛: Չորս շատ սիրելի վայր ունեմ, որոնք ինձ համար ուխտատեղի են դարձել: Հայաստան այցելելիս՝ այդ վայրերն անպայման գնում եմ: Առաջինը՝ Օշականում Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շիրիմին եմ գլուխ խոնարհում, ապա այցելում եմ «Եռաբլուր» զինվորական պանթեոն, Ծիծեռնակաբերդի բարձունք և Սարդարապատի հերոսամարտի հուշահամալիր: Այս վայրերը խոնարհումի վայրեր են ինձ համար, որտեղից ուժ եմ ստանում՝ ինքս ինձ վերանայելով և հավատս ամրապնդելով:

Անշուշտ, ժամանցի վայրեր նույնպես այցելում եմ և ընտանիքիս հետ հաճելի ժամանակ անցկացնում:

– Մեր գոյության անժխտելի մասն է կազմում հայոց լեզվի պահպանությունն ու անաղարտությունը: Իբրև մտավորական՝ կցանկանայի Ձեր կարծիքը լսել: Այսօր Սփյուռքում Մայրենին  ի՞նչ վիճակում է գտնվում:

-Հայոց լեզուն Սփյուռքում այսօր նահանջ է ապրում: Ձուլման է գնում Մայրենին և դժգունում:

-Ստեղծագործելիս Ձեզ ի՞նչն է ոգեշնչում և ճախրանքի թևեր տալիս:

-Ստեղծագործելիս կենտրոնանում եմ մարդ արարածի, համամարդկային, ազգային արժեքների վրա: Ստեղծագործելիս ինձ ոգեշնչում է  Հայաստանն ու  հայ ժողովուրդը:

Հայաստանում բախտ ունեցա հայ երիտասարդ թատերագիրների աշխատանքներին ծանոթանալու: Տաղանդաշատ, հրաշալի սերունդ ունենք, որոնք նույնպես ոգեշնչում են ինձ և քաջալերում:

Ճիշտ է, Ամերիկայում իմ աշխատանքով շահույթ չեմ վաստակել, բայց շարունակում եմ կորովով աշխատել. այն իմ կյանքի բաղկացուցիչ մասն է կազմում: Նյու Յորքի հայկական թատրոնը պրոֆեսիոնալ մակարդակի վրա է գտնվում, ունենք տաղանդաշատ դերասաններ, բայց, ցավոք, շահույթ չենք ստանում:

-Ո՞րն է Ձեր սեղանի գիրքը:

-Ազատ ժամանակ հիմնականում հայերեն բառարաններն եմ ուսումնասիրում. ես հայոց լեզվի խենթ սիրահար եմ: Տանը 60-ից ավելի բառարաններ ունեմ: Միշտ ուսումնասիրում եմ հատկապես Ստեփան Մալխասյանցի, Հրաչյա Աճառյանի բառարանները, որոնք միշտ գրասեղանիս են դրված: Սիրում եմ լեզվական նրբություններն ուսումնասիրել: Օտար գրականություն ևս կարդում եմ՝ չմոռանալով մեր մեծերին: Հետաքրքրված եմ նաև մերօրյա գրողների աշխատանքներով. նրանց նորարարական, ստեղծագործ միտքն ինձ դուր է գալիս:

-Այդքան բառարան եք ուսումնասիրել: Հետաքրքիր է իմանալ, թե հայերենում սիրած բառ ունե՞ք:

– Դժվարանում եմ պատասխանել (ծիծաղում է-հեղ.): Բայց հավանաբար հարակցություն բառն եմ սիրում, այն կապվածության, Հայրենիքի հետ կապվածության խորհուրդն ունի ինձ համար:

-Հանդիպեցիք նաև ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանին: Հանդիպման արդյունքում համագործակցության ի՞նչ եզրեր ուրվագծվեցին:

-ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանի հետ հանդիպման ժամանակ համահայկական նշանակություն ունեցող, Հայրենիք-Սփյուռք կապերի մերձեցմանն առնչվող հարցեր քննարկեցինք: Ես դրվատեցի Հրանուշ Հակոբյանի աշխատանքը:

Շատ բարձր եմ գնահատում «Արի տուն» ծրագրի իրականացման սքանչելի գաղափարը: Այն կարող էր կյանքի կոչել միայն խոհուն և հայրենասեր մարդը: «Արի տուն» ծրագիրը կազմակերպելով՝ Սփյուռքի նախարարը մեծ ներդրում ունեցավ սփյուռքահայ երիտասարդների հայրենաճանաչության գործում:

Զրուցեց Գևորգ Չիչյանը