Ուր­բաթ 8 Սեպ­տեմ­բեր 2017, Ս. Աս­տուա­ծած­նի Ծնն­դեան տօ­նի առա­ւօ­տեան՝ սկիզբ առին Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան Ս. Ղա­զար Մայ­րա­վան­քի հիմ­նար­կու­թեան երեք­հա­րիւ­րա­մեակի հան­դի­սու­թիւն­նե­րը (1717 – 2017)։ Ձայ­նա­ւոր Սուրբ եւ ան­մահ պա­տա­րա­գով, որ մա­տու­ցեց Մայ­րա­վան­քի Վա­նա­հայր Հ.  Սերոբ Ծ. Վ. Չա­մուր­լեան, ներ­կա­յու­թեամբ Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան Պապա­կան Պա­տ -ուի­րակ՝ Տ. Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեա­նի, Վե­նե­տի­կի թե­մի հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րու, հե­ռա­ւոր ափե­րէն ժա­մա­նած բա­րե­կամ­նե­րու, հայ եւ օտար հա­ւա­տաց­եալ­նե­րու։ Պա­տա­րա­գիչ Վար­դա­պե­տը իր քա­րո­զին մէջ նշեց կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը այս հան­դի­սու­թեան, յի­շեց­նե­լով որ Տի­րա­մօր հո­վա­նին Միաբա­նու­թեան վրայ սկ­սած է Սե­ւա­նայ կղ­զիին մէջ Մխի­թա­րի տե­սիլ­քով, ուր Ս. Կոյ­սը իր Եղի­ցիով իր օրհ­նու­թիւ­նը տուած է Միաբա­նու­թեան հիմ­նար­կու­թեան: Որ­պէս Ս. Կոյ­սի որ­դե­գիր­ներ, Պա­տա­րա­գիչ հայ­րը կոչ ուղ­ղեց Մխի­թա­րեան միաբան­նե­րուն ամ­րապն­դե­լու իրենց վս­տա­հու­թիւ­նը Աս­տուա­ծա­մօր հան­դէպ եւ վե­րա­նո­րո­գե­լու իրենց նուի­րու­մը Աս­տու­ծոյ եւ Հայ ազ­գին։

­Պա­տա­րա­գի աւար­տին Վա­նա­հայ­րը ըն­թեր­ցեց  այն  աղօթ­քը,  որ   Մխի­թար  Աբ­բա­հայ­րը 1701 Սեպ­տեմ­բեր 8-ին Պոլ­սոյ մէջ, իր աշա­կերտ­նե­րուն հետ ուղ­ղած է Աս­տուա­ծա­մօր, որ­մէ ետք տե­ղի ու­նե­ցաւ նշ­խար­համ­բոյր։

Յետ­մի­ջօ­րէին, երե­կոյեան ժա­մեր­գու­թեան աւար­տին,  տե­ղի ու­նե­ցաւ սքե­մա­ռու­թիւն եւ սկիզբ նո­րըն­ծա­յու­թեան փոր­ձա­ռա­կան շր­ջա­նի, Ս. Ղա­զա­րի  դպրե­վան­քի երեք ժա­ռան­գա­ւոր­նե­րու եղբ. Ակ­սե­լին, եղբ. Աթա­նա­սի (Յա­կոբ) եւ եղբ. Դա­ւի­թի (Խա­չիկ)

­Շա­բաթ 9 Սեպ­տեմ­բեր երե­կոյեան ժա­մը 4ին, Մու­րատ Ռա­փայէ­լեան վար­ժա­րա­նի հայե­լի­նե­րու դահ­լի­ճին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ, Գիրք Հայ­րե­նիք ֆի­մա­շա­րի ՄԽԻ­ԹԱՐ ԱԲ­ԲԱ­ՀԱՅՐ տե­սա­ժա­պա­ւէ­նի առա­ջին ցու­ցադ­րու­թիւ­նը իտա­լե­րէն   լե­զուով. Ֆիլ­մի ցու­ցադ­րու­թեան ներ­կայ էր Հ. Հ. Սփիւռ­քի նա­խա­րար Տիկ. Հրա­նոյշ Յա­կո­բեան։

­Ֆիլ­մէն առաջ Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան պա­պա­կան Պա­տուի­րակ՝ Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեա­ն իր խօս­քին մէջ  քա­նի մը վկա­յու­թիւն­ներ յի­շա­տա­կեց հայ մշա­կոյ­թի մե­ծա­գոյն գոր­ծիչ­նե­րէն, ինչ­պէս Լէօն, որ հայ պատ­մու­թեան մե­ծե­րու կող­քին դա­սած են Մխի­թար Սե­բաս­տա­ցին, եւ յա­տուկ շնոր­հա­կա­լու­թեան խօսք ուղ­ղեց ֆիլ­մի հե­ղի­նակ՝ Յա­կոբ Փա­փա­զեանին։ Քա­ռա­սուն վայր­կեան տե­ւո­ղու­թեամբ ֆիլ­մը գրա­ւեց ներ­կա­նե­րուն ու­շադ­րու­թիւ­նը, որ հիաց­մուն­քով կը հե­տե­ւէին, եւ ներ­կա­յա­ցու­մի աւար­տին մե­ծա­պէս գնա­հա­տե­ցին ֆիլ­մի հե­ղի­նա­կը, խա­ղար­կող­նե­րը, եւ մա­նա­ւանդ անոր որա­կը։

­

Ե­րե­կոյեան ժա­մը 6-ի­ն, Վե­նե­տի­կի Ս. Մար­կոս Մայր Տա­ճա­րին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ հա­յա­ծէս երե­կոյեան ժա­մեր­գու­թիւն, ներ­կա­յու­թեամբ Վե­նե­տի­կի Պատ­րիարք Ֆրան­չես­կօ Մո­րա­լիայի, եւ Մայր Աթոռ Ս. Էջ­միած­նի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ՝  Եզ­նիկ Արք. Պետ­րո­սեանի:

Ժամերգութեան ներկայ գտնուեցաւ՝ Հ. Հ. Սփիւռ­քի Նա­խա­րար Տիկ. Հրա­նոյշ Յա­կո­բեան, Հ. Հ. Իտա­լիոյ Լիազօր Դես­պան՝ Վիկ­տո­րիա Պաղ­տա­սա­րեան, Հ. Հ. Վա­տի­կա­նի մօտ Լիազօր Դես­պան՝ Մի­քայէլ Մի­նա­սեան։ ­Ժա­մեր­գու­թեան նա­խա­գա­հեց Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեան։

­Հայ ժա­մա­սա­ցու­թեան աղօթք­ներն ու հո­գե­պա­րար շա­րա­կան­նե­րը, անու­շա­բոյր խուն­կին հետ միասին լիացու­ցին ամ­բողջ տա­ճա­րը։

­Ժա­մեր­գու­թեան աւար­տին, խօսք առաւ գեր. Պատ­րիար­քը,  յի­շե­լով    այս   տա­րուան կա­րե­ւոր յո­բե­լեանը՝ Մխի­թար Աբ­բա­հօր Ս. Ղա­զար մուտ­քի երեք­հա­րիւ­րա­մեակը, անոր մե­ծու­թիւ­նը, առա­քի­նու­թիւն­ներն ու անոր վս­տա­հու­թիւ­նը Աս­տու­ծոյ նա­խախ­նա­մու­թեան եւ Աս­տուա­ծած­նի պաշտ­պա­նու­թեան վրայ։ Յոր­դո­րեց, որ մենք ալ Երա­նաշ­նորհ Մխի­թա­րի օրի­նա­կին հե­տե­ւե­լով մենք մեզ յանձ­նենք Տի­րա­մօր պաշտ­պա­նու­թեան, եւ անոր բա­րե­խօ­սու­թեան որուն կա­րիքն ու­նինք մեր ամէ­նօ­րեայ կեան­քին մէջ։­

Ա­պա, Մխի­թա­րեան հայ­րե­րը «Ա­ղա­չեմք զքեզ Աս­տուա­ծա­ծին»՝ Մխի­թար Աբ­բա­հօր տա­ղը հն­չե­ցու­ցին, որուն ըն­թաց­քին Գերշ. Լե­ւոն Արք.-ը սար­կա­ւագ­նե­րու ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ ուղ­ղուե­ցաւ խն­կար­կե­լու Տա­ճա­րի Հրա­շա­գործ Աս­տուա­ծած­նի պատ­կե­րը։

­Կի­րա­կի 10 Սեպ­տեմ­բեր, առա­ւօ­տեան ժա­մը 9.3­0ին Ս. Ղա­զար Մխի­թա­րեան   Մայ­րա­վանք   ժա­մա­նեց   Վե­նե­տի­կի     Պատ­րիարք՝   Ֆրան­չես­կօ Մո­րա­լիան, որուն ըն­դա­ռաջ ելան Մխի­թա­րեան Հայ­րերն ու եղ­բայր­նե­րը, թա­փո­րով եւ «Հ­րա­շա­փառ» շա­րա­կա­նով ուղ­ղուե­ցան եկե­ղե­ցի ուր միաս­նա­բար աղօթք բարձ­րա­ցու­ցին։ Ժա­մը 11.00-ին, սկիզբ առաւ  ձայ­նա­ւոր սուրբ եւ ան­մահ պա­տա­րա­գը զոր Մա­տու­ցեց Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան պա­պա­կան Պա­տուի­րակ՝ Գերշ. Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեան, որ քա­րո­զին մէջ նշեց՝ թէ Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թիւ­նը դա­րեր շա­րու­նակ նուի­րուած է Հայ ժո­ղո­վուր­դի հո­գե­ւոր եւ մշա­կու­թային լու­սա­ւոր­ման, այ­սօր ալ հա­կա­ռակ միաբան­նե­րու թի­ւի սա­կա­ւու­թեան, կը շա­րու­նա­կէ իր նուիր­եալ գոր­ծը, այ­սօր ալ կո­չում­ներ կան Տի­րոջ այ­գիին հա­մար, նոր երի­տա­սարդ­ներ կու գան ան­դա­մակ­ցե­լու Մխի­թա­րեան Ուխ­տին եւ այս մէ­կը յու­սադ­րիչ է Միաբա­նու­թեան ապա­գային հա­մար։ Մխի­թա­րեան Հայ­րե­րը  Հայ մա­տե­նա­գիր­նե­րու հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րով, ­թարգ­մա­նու­թիւն­նե­րով եւ Հայ հո­գե­կա­նու­թեան եւ մշա­կոյ­թի նուի­րու­մով, շա­րու­նա­կե­ցին Մաշ­տո­ցեան աւան­դը։ Ար­դա­րեւ Մխի­թա­րեան հո­գե­կա­նու­թիւ­նը    դր­սե­ւո­րում ու ար­տա­յայ­տու­թիւն մըն է հայ Հո­գե­կա­նու­թեան։

­Պա­տա­րա­գին ներ­կայ էին Հ. Հ. Սփիւռ­քի Նա­խա­րար Տիկ. Հրա­նոյշ Յա­կո­բեան, Հ. Հ. Իտա­լիոյ Լիազօր Դես­պան՝ Վիկ­տո­րիա Պաղ­տա­սարա­րեան,    Հ. Հ. Վա­տի­կա­նի    մօտ Լիազօր Դես­պան՝    Մի­քայէլ     Մի­նա­սեան, Վե­նե­տի­կի փոխ քա­ղա­քա­պե­տը, քա­ղա­քա­կան եւ հո­գե­ւոր հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ եւ հոծ բազ­մու­թիւն մը հայ եւ օտա­րազ­գի հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու։

Հ­րա­ւի­րեալ­նե­րուն ի պա­տիւ Միաբա­նու­թեան պատ­մա­կան սե­ղա­նա­տան մէջ հան­դի­սա­ճա­շի ըն­թաց­քին Հ. Հ. Սփիւռ­քի Նա­խա­րար՝    Հրա­նոյշ Յա­կո­բեան, կար­դաց Հ. Հ.  Վսե­մա­շուք Նա­խա­գահ՝ Սերժ Սարգ­սեանի ուղ­ղած ու­ղեր­ձը      Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան 300 ամեակին առի­թով, որուն մէջ Պր. Նա­խա­գա­հը որա­կած է Մխի­թար Աբ­բա­հայ­րը Հայ հո­գե­ւոր մտ­քի հս­կան, ան հիմ­նած է հաս­տա­տու­թիւն մը, որ պի­տի դառ­նար աշ­խար­հի յայտ­նի հո­գե­ւոր, ու­սում­նակր­թա­կան, գրա­կան եւ գի­տամ­շա­կու­թային կեդ­րոն։ Կա­րե­ւոր նկա­տած է   Մխի­թա­րեան միաբա­նու­թեան դե­րը Հայ մշա­կոյ­թը Եւ­րո­պայի հա­ղոր­դա­կից դարձ­նե­լու, եւ փո­խա­դար­ձա­բար արեւմ­տեան մշա­կոյ­թը՝ Հայոց աշ­խար­հին։ Ան շեշ­տած է յատ­կա­պէս Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան ան­գնա­հա­տե­լի դե­րը հա­յա­պահ­պա­նու­թեան գոր­ծին մէջ։ Հուսկ մաղ­թեց միաբա­նու­թեան հայ­րե­րուն գոր­ծու­նէու­թեան եր­կար եւ ար­գա­սա­բեր տա­րի­ներ Հա­յաս­տա­նի եւ Հայ­րե­նի­քի հա­մար։

­Գե­րաշ­նորհ Եզ­նիկ Արք. Պետ­րո­սեան փո­խան­ցեց Միաբա­նու­թեան Ն. Ս. Օ. Տ. Տ. Գա­րե­գին Բ. Ամե­նայն Հայոց Կա­թո­ղի­կոս Հայ­րա­պե­տի շնոր­հա­ւո­րանք­ներն ու օրհ­նու­թիւ­նը։

­Կար­դա­ցուե­ցան նաեւ Վե­նե­թօ Նա­հան­գի Նա­խա­գահ Լու­քա Ծա­յայի եւ    Վե­նե­տի­կի քա­ղա­քա­պետ՝ Լուի­ճի Պրու­նիարոյի շնոր­հա­ւո­րա­գիր­նե­րը։

­Ճա­շի աւար­տին Գերշ. Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեան Միաբա­նու­թեան կող­մէ շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց հո­գե­ւոր եւ պե­տա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն ու ներ­կայ ժո­ղո­վուր­դին, նշե­լով նաեւ թէ Մխի­թար շատ բա­րիք ստա­ցած է Վե­նե­տի­կէն բայց իր հեր­թին փո­խան­ցած է Վե­նե­տի­կին՝ հայ հո­գե­կա­նու­թեան եւ մշա­կոյ­թի ար­ժէք­ներն ու հարս­տու­թիւն­նե­րը։ Ան իր խօս­քին մէջ յի­շեց նաեւ Վե­նե­տի­կի հայ վա­ճա­ռա­կան­ներն ու անոնց կա­րե­ւոր դե­րը վե­նե­տի­կի հայ գա­ղու­թի հիմ­նար­կու­թեան մէջ, անոնց ճար­տա­րու­թիւնն ու հայ մշա­կոյ­թի նպաս­տը, ինչ­պէս նաեւ իրենց բա­րե­րա­րու­թիւ­նը Մխի­թա­րի եւ միաբա­նու­թեան։

­Կէ­սօ­րէ ետք, ժա­մը 3.3­0ին տե­ղի ու­նե­ցաւ ցու­ցա­հան­դէ­սի բա­ցում Մայ­րա­վան­քի քա­ռա­յա­տա­կին, եւ թան­գա­րա­նին մէջ, ուր ցու­ցադ­րուած էին պաս­տառ­նե­րու վրայ Մխի­թա­րեան Միաբա­նու­թեան պատ­մու­թիւ­նը, Ս. Ղա­զար կղ­զիի պատ­մու­թիւ­նը, Մխի­թա­րեան հայ­րե­րու Հո­գե­ւոր, պատ­մա­կան, մշա­կու­թային, գրա­կան եւ գի­տա­կան դա­րա­ւոր բազ­մա­վաս­տակ գոր­ծու­նէու­թիւ­նը։ Ս. Ղա­զար կղ­զիի տպագ­րան­կար­ներ, լու­սան­կար­ներ, ջրան­կար­ներ եւ իւ­ղան­կար­ներ։ Մխի­թար Աբ­բա­հօր հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րը, անոր պա­րե­գօտն ու փի­լո­նը, վե­ղա­րը, գդա­կը, խա­չը, մա­տա­նին, վար­դա­պե­տա­կան կնիքն ու ան­ձնա­կան իրե­րը։­

Ե­րե­կոյեան ժա­մը 5-ի­ն, եկե­ղեց­ւոյ դա­սին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ 300 ամեակին նուի­րուած հա­մերգ Մխի­թար Աբ­բա­հօր տա­ղէն ներշն­չուած «Ե­րա­նու­հի Մա­րիամ» խո­րա­գի­րով, կա­տա­րո­ղու­թեամբ՝ «Գաս­պար Եդես» հա­մոյ­թին, ղե­կա­վա­րու­թեամբ մօ­րե­նա­կան կող­մէ հա­յազ­գի Ժիւս­թին Ռափ­փա­չիոլիի եւ մաս­նակ­ցու­թեամբ  դու­դու­կա­հար՝ Արամ Իփեք­ճեանի։ Հա­մեր­գը կ’ընդգր­կէր Մխի­թար   Աբ­բա­հօր յօ­րի­նած տա­ղեր, հո­գե­ւոր եւ ժո­ղովր­դա­կան եր­գեր։ Հա­մոյ­թի իտա­լա­ցի ան­դամ­նե­րը իրենց մե­լա­նոյշ ձայ­նե­րով եւ ճար­տա­րու­թեամբ հմայե­ցին հան­դի­սա­տես­նե­րը ար­ժա­նա­նա­լով իրենց գնա­հա­տան­քին եւ ջերմ ծա­փա­հա­րու­թիւն­նե­րուն։