«Ճիշդ Է, Որ Մենք Մեր Քարաշէն Շէնքէն Հեռու Էինք, Բայց Ճեմարանի Ոգին Մեր Մէջ Էր Եւ Մենք Շարունակեցինք Նոյն Ոգիով», Հաստատեց Ազգային Քարէն Եփփէ ճեմարանի Տնօրէն
![](https://old.hayernaysor.am/wp-content/uploads/2017/02/9-1-1-0217-300x169@2x.jpg)
«Ճեմարանակա՛ն պիտի ըլլամ»… Երբ ճեմարանականկ՛ըլլայ` ուրախութեամբ եւ հպարտութեամբ կը լեցուիիւրաքանչիւր աշակերտի սիրտը, որովհետեւ անկիւնադարձային շրջան մըն է անոր համար: Ան այլեւս մանկութենէն կ՛անցնի պատանեկութեան: Իւրաքանչիւրին համար նոր սկիզբ է` նոր դպրոց, նոր շրջանակ, նորընկերներ եւ նոր ուսուցիչներ:
Բոլորին սրտին մէջ կայ ճեմարան մը, սակայն Ազգ. ՔարէնԵփփէ ճեմարանը այլ տեղ կը գրաւէ, որովհետեւ անիկա 70 տարուան անմար փարոս մը եղած է: Բազմաթիւ աշակերտներշրջանաւարտ եղած են Ճեմարանէն, այս հզօր կառոյցէն, սակայն 2012 տարեշրջանի աշակերտներուն դժբախտաբարայդ առիթը չընծայուեցաւ: 2011-ին սկսած Սուրիոյ պատերազմը 2012-ին թափանցեց Հալէպ եւ հետզհետէ սաստկանալով` հասաւ մինչեւ հայահոծ Նոր Գիւղի շրջան, ուր կըգտնուէր նաեւ Ազգ. Քարէն Եփփէ ճեմարանը: Սակայն այսիրադարձութիւնները արգելք չհանդիսացան Ճեմարանիտնօրէնութեան, որպէսզի շարունակէ իր առաքելութիւնը: Անոնք ոչ մէկ ճիգ խնայեցին իրենց աշակերտներուն ուսմանտենչը յագեցնելու համար:
Այժմ, Հալէպի համեմատական ապահով վիճակը որոշ չափով յոյս ներշնչեց ժողովուրդին, ինչպէս նաեւ` բոլոր հաստատութիւններուն, կազմակերպութիւններուն, վարժարաններուն, որոնք երկար ժամանակ հեռու մնացին իրենցկառոյցներէն:
30 Դեկտեմբեր 2016-ին «Գանձասար» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ազգ. Քարէն Եփփէ ճեմարանի տնօրէն Յակոբ Քիլէճեանին հետ: Թուականը կը նշեմ, որովհետեւ օրը նշանակելի եւյուզիչ էր պրն. Յակոբ Քիլէճեանին համար, ինչպէս` բոլորճեմարականներուն: Անոնք 5 տարուան կարօտէն ետք առաջին անգամն էր, որ ապահով պայմաններու մէջ կ՛այցելէինիրենց ամրոցը:
«Գանձասար».- Ե՞րբ եւ ապահովական ինչպիսի՞ պայմաններու մէջ որոշեցիք Ազգ. Քարէն Եփփէ ճեմարանի աշակերտութիւնը տեղափոխել այլ կառոյց:
Յակոբ Քիլէճեան.- 2012-ի Յուլիս ամիսն էր: 12-րդ կարգի ամառնային դասընթացքը արդէն սկսած էինք Յունիս ամիսէն: Յուլիս ամսըւան մէջ Նոր Գիւղի շրջանին եւ դըպրոցի շրջակայքին մէջ հրաձգութիւններն ու հրթիռակոծումները բաւական սաստկացան, որմէ ետք, երբ տեսանք թէ վիճակը այլեւս վտանգաւոր դարձաւ` ստիպուեցանք մեր դասաւանդութիւնը կասեցնել: Դըպրոցին մէջ մեր վերջին օրը եղաւ 21 Յուլիս 2012-ը: Աշակերտները դասի մէջ էին, երբ քիչ մը հեռուն սկսաւ զարկը: Օդանաւերը սկսան հարուածել մօտակայ զինեալ ահաբեկիչները, սաւառնելով ճիշդ ճեմարանի վրայէն` մօտաւորապէս 200-300 մեթր բարձրութեամբ: Ստիպուեցանք դասը ընդհատել եւ աշակերտները արձակել: Այդ մեր վերջին դասաւանդութիւնն էր ճեմարանի շէնքին մէջ:
Մօտաւորապէս մէկ ամիս դադրելէ ետք, Ազգային Վարչութեան հետ համախորհուրդ որոշուեցաւ, որ 12-րդ կարգի աշակերտներու դասաւանդութիւնը վերստին շարունակուի` «Սիմոն Վրացեան» կեդրոնէն ներս: Հոն ունեցանք երեք բաժանումներ (երկու գիտական եւ մէկ գրական բաժանում), որոնք իրենց դասաւանդութիւնը շարունակեցին Սեպտեմբեր ամսուան սկիզբէն: Իսկ միւս կարգերու դասաւանդութիւնը դժբախտաբար չկարողացանք սկսիլ Սեպտեմբերին եւ ստիպուեցանք յետաձգել մինչեւ Դեկտեմբեր 24, որովհետեւ այդ ընթացքին արդէն ե՛ւ քաղաքին մէջ իրարանցում մը ստեղծուած էր ե՛ւ պատերազմական ճակատներ կային… ապահովական վիճակը բաւական վատ էր:
24 Դեկտեմբերին 2012-2013 տարեշրջանի վերամուտը յայտարարեցինք: Դասաւանդութիւնները կ՛ընթանային Ազգ. Կիւլպէնկեան վարժարանին մէջ: Ազգ. Քարէն Եփփէ ճեմարանի աշխատանքային ժամերը եղան առաւօտեան 7:30-էն մինչեւ ժամը 11:40, իսկ կէսօրէ ետք ազգային միւս վարժարաններու(նախակրթարան) աշխատանքային ժամերը եղան մօտաւորապէս ժամը 12:00-էն մինչեւ 3:40: Այսպիսով մեր վերամուտը սկսաւ: Բնականաբար տարեշրջանը ամբողջացուցինք բաւական դժուարութիններով, բայց Կիւլպէնկեան դըպրոցին մէջ վիճակը համեմատաբար աւելի ապահով էր:
«Գ.».- Ինչպիսի՞ դժուարութիւններ դիմագրաւեցիք փոխադրման հետեւանքով եւ ի՞նչ անմիջական լուծումներորդեգրեցիք անոնց դիմագրաւման համար:
Յ.Ք.- Դասաւանդութիւնները շարունակելու յարմարագոյն վայր գտնելու համար երկար քննարկումներէ ետք այն եզրակացութեան հասանք, որ Կիւլպէնկեան դպրոցի վայրը համեմատաբար աւելի ապահով է, քան ուրիշ շրջաններ եւ որոշում գոյացուցինք դասաւանդութիւնը սկսիլ Կիւլպէնկեանէն ներս` 22 Դեկտեմբեր 2012-ին: Ինչ որ անհրաժեշտ էր փոխադրեցինք Կիւլպէնկեան դպրոց (գրասեղաններ, կահոյք եւ այլն): Այդ աշխատանքը ամբողջացուցինք երկու օրուան ընթացքին: Մեզի օգնեցին մեր աշակերտները, Ազգային Վարչութիւնը եւ բոլոր այն երիտասարդները, որոնք անհամբեր կը սպասէին վերամուտը: Սակայն հոս ալ ունեցանք դըժուարութիւններ, որովհետեւ Կիւլպէնկեան դպրոցը որպէս կառոյց փոքր էր եւ կ՛ընդունէր մօտաւորապէս 300- 400 աշակերտ, մինչդեռ առաջին տարին, երբ մենք մեր դասաւանդութիւնը սկսանք հոս շարունակել, ճեմարանականներուն թիւը կը հասնէր 750-ի: Կրնաք պատկերացնել, թէ ի՛նչ դժուարութիւններ ունէինք. դասարանները լիովին լեցուն էին, կարգ մը վարչական սենեակներ դասարաններու վերածեցինք եւ շարունակեցինք մեր դասաւանդութիւնը: Այս ընթացքին 12-րդ կարգի աշակերտները մնացին «Սիմոն Վրացեան» կեդրոն, իսկ 7- 11-րդ կարգի աշակերտները տեղաւորեցինք Ազգ. Կիւլպէնկեան վարժարանի կառոյց: Ճիշդ է, որ երկու կառոյցները շատ հեռու չեն իրարմէ, բայց եւ այնպէս տնօրէնութեան համար դժուարութիւն էր երկու տեղ հասնիլ եւ հսկել ընդհանուր աշխատանքները:
Անշուշտ ճեմարանէն հեռու մնալով շատ բաներէ զրկուեցանք առաջինը` բակի մեծ տարածքն էր, ուր աշակերտները իրենց մարզանքի պահերն ու զբօսանքը կ՛անցընէին, մինչդեռ Կիւլպէնկեանի բակը, համեմատաբար մեր թիւին, փոքր էր: Երկրորդը` ունէինք երգի սրահ, ուր այս կառոյցին մէջ չկար: Շարքը երկար է` ունէինք համակարգիչի յատուկ սենեակ, ուր իւրաքանչիւր աշակերտ կ՛ունենար իր յատուկ համակարգիչը եւ կը պատրաստէր իր դասերը: Ունէինք նաեւ գծագրութեան եւ ձեռային աշխատանքներու յատուկ սենեակ մը, սակայն դարձեալ կառոյցին փոքր ըլլալուն պատճառով չկարողացանք այստեղ տեղադրել: Կարեւորագոյնը` ունէինք նորակառոյց երկու տարրալուծարան` քիմիագիտութեան եւ բնագիտութեան, որոնք, կը կարծեմ, Սուրիոյ մակարդակով լաւագոյններէն էին, եւ իւրաքանչիւր աշակերտ քիմիական փորձերը ինք կը կատարէր: Ինչպէս նաեւ ունէինք մեծ ընթերցասրահ մը` «Ս. Վրացեան» գրադարանը, որ կը պարունակէր շուրջ 10.000 գիրք, ուրկէ մեր աշակերտները տարեկան մօտաւորապէս երեք հազար գիրք կը վարձէին, կը նստէին ընթերցասրահը եւ կ՛ընթերցէին: Ճեմարանի ընդհանուր այս բարիքներէն զրկուեցանք:
«Գ.».- Պարտադիր այս տեղափոխութիւնն ու ժամանակաւոր լուծումները, ինչպէս նաեւ պատերազմին հետեւանքով շատ մը ուսուցիչներուն գաղթը որքանո՞վ ազդեցին ուսումնական կեանքին վրայ:
Յ.Ք.- Գաղթի պատճառով աշակերտներու թիւի նուազումին առընթեր ուսուցիչներուն թիւն ալ նուազեցաւ: 2011-2012 տարեշրջանին ճեմարանին մէջ ունէինք 1127 աշակերտ, իսկ 2012-2013-ին թիւը նուազեցաւ 750-ի: Ուսուցչական կազմը, վարչական կազմին եւ ծառայողական պաշտօնեաներուն հետ միասին, մօտաւորապէս 120 էր, իսկ 2016-ին մօտաւորապէս անձնակազմը 50 հոգի կը հաշուէր: Անշուշտ այս մէկն ալ դժուարութիւն էր, գաղթողներուն մէջ անպայման որակ մը կար, մեր լաւագոյն ուսուցիչներէն շատեր գաղթեցին զանազան պատճառներով` հիմնականը ապահովութեան: Հրթիռակոծումները պատճառ դարձան, որ անոնց բնակարանները քանդուին, նոյնիսկ մարդիկ վիրաւորուեցան, իսկ ուրիշներ կորսնցուցին իրենց հարազատները: Իսկ հոս մնացող ուսուցիչները կարողացան Ազգ. Քարէն Եփփէ ճեմարանը կանգուն պահել:
Ճիշդ է, որ մենք մեր քարաշէն շէնքէն հեռու էինք, բայց ճեմարանի ոգին մեր մէջ էր եւ մենք շարունակեցինք նոյն ոգիով: Այսօր` 30 Դեկտեմբեր 2016-ին հռչակեցինք Նոր Գիւղի շրջանի վերականգնումը` առնելով մեր առաջին քայլը: Ազգ. Քարէն Եփփէ Ճեմարանի վերականգնումի առաջին աշխատանքը սկսաւ ճեմարանականներուն իսկ ձեռքով: Բոլոր աշակերտները ուղղուեցան ճեմարան: Նախքան Ճեմարան երթալը անոնք այցելեցին Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի եւ Ս. հաղորդութիւն ստացան, որմէ ետք մտան Ճեմարան, մեծ խանդավառութեամբ ու ուրախութեամբ աշխատեցան, մաքրեցին ճեմարանի շրջափակը:
Ամսուն 1-ին, Բերիոյ Հայոց Թեմի Բարեջան Առաջնորդ Գերշ. Տէր Շահան Սրբ. Արք. Սարգիսեանի հովանաւորութեամբ, Ճեմարանի Տնօրէնութեան, Խնամակալութեան ու բոլոր աշակերտներուն ներկայութեամբ` Ճեմարանի մէջ տօնածառի լուսաւորումը պիտի կատարենք եւ նոր տարուան առաջին աղօթքով ու ճեմարանի քայլերգով պիտի յայտարարենք ճեմարանի վերականգնումի աշխատանքը:
«Գ.».- Հակառակ երկրիս պատերազմական պայմաններունՃեմարանը նուաճումներ եւս արձանագրեց, նոյնիսկ Սուրիոյ մակարդակով, ինչպէս նաեւ այս ընթացքին պարգեւներստացաւ: Ի՞նչ կը յայտնէք այս առումով:
Յ.Ք.- Այս 5 տարուան ընթացքին մենք հակասութիւններ ապրեցանք: Հակասութիւն կ՛ըսեմ, որովհետեւ Ճեմարանի պատմութեան մէջ բարձրագոյն նիշը ապահովեց Գէորգ Եղիայեան, որ 2015 տարեշրջանին Հալէպի մակարդակով երրորդ հանդիսացաւ եւ Սուրիոյ մակարդակով` հինգերորդ ու ապահովեց 2880/2900 նիշ: Իսկ Ճեմարանի պատմութեան մէջ բարձրագոյն 5 նիշերը ձեռք բերուած են 2011-2016-ի միջեւ: Աշակերտներուն յաջողութեան տոկոսը պաքալորիայի մէջ հասաւ 100%-ի, որ մեծ նուաճում էր ճեմարանականներուն համար: Ինչո՞ւ աշակերտները այս վատ պայմաններուն մէջ յաջողեցան լաւ արդիւնքներ ձեռք բերել: Հաւանաբար առաջին պատճառը հայու նկարագիրն է, որ մենք դժուար պայմաններուն մէջ աւելի լաւ արդիւնք կու տանք, իսկ երկրորդ` այլ ժամանցներ չկային, աշակերտները իրենց առօրեան ուրիշ զբաղումներով չէին կրնար լեցընել, տունը մնացին եւ կեդրոնացան դասերուն վրայ: Ուրեմն` ամէն չարիքի մէջ բարիք մը կայ:
Այս բոլորին կողքին` 2009-էն սկսեալ մասնակցեցանք Սուրիոյ գիտական ողոմպիականին եւ բոլոր տարիներու ընթացքին կարողացանք Հալէպի եւ Սուրիոյ մակարդակներով լաւագոյն արդիւնքներ ձեռք բերել: Ունեցանք աշակերտներ, որոնք Միջազգային Գիտական Ողոմպիականի մէջ Սուրիան պիտի ներկայացնէին, սակայն որովհետեւ Սուրիոյ հանդէպ յատուկ վերաբերմունք կար` անոնք չկարողացան մասնակցիլ: Մեր առաջնակարգ եւ Սուրիոյ գիտական ողոմպիականին առաջին հանդիսացող Ալիք Սարեանը կենսաբանութեան նիւթին մէջ Սուրիան պիտի ներկայացնէր նախ` Պուլկարիոյ, ապա` Դանիոյ մէջ, բայց դժբախտաբար իրեն մուտքի արտօնագիր (վիզա) չտրամադրեցին: Բայց այս վերջին երեք տարիներու ընթացքին մեր աշակերտներուն արդիւնքները թէ՛ պետական քննութիւններու, թէ՛ գիտական ողոմպիականի մէջ բացառիկ էին:
Այս ընթացքին պարգեւատրուեցանք երկու անգամ: Առաջինը` ՀՀ Սփիւռքի Նախարարութեան կողմէ` «Լաւագոյն Կրթօճախ Սփիւռքի մէջ» անուանակարգին երկրորդ դիրքը գրաւելով, իսկ վերջինը կրկին ՀՀ Սփիւռքի Նախարարութեան կողմէ` հայապահպանութեան գործի մէջ նշանակալի աւանդ ներդնելու համար: Գնահատուեցանք եւ պարգեւատրուեցանք նաեւ Հալէպի կըրթական տնօրէնութեան կողմէ` մեր աշակերտներուն բարձրագոյն արդիւնքներ ձեռք բերելուն եւ 100% յաջողութիւն ապահովելուն համար:
«Գ.».- Ճեմարան վերադառնալու պարագային, վերականգնումի ինչպիսի՞ ծրագիրներու մշակման կը նախապատրաստուիք: 2017 տարեշրջանը նշանակելի տարի մը պիտիըլլայ, որովհետեւ ճեմարանի 70 ամեակն է, այդ առումովի՞նչ կը յայտնէք:
Յ.Ք.- Երբ Հալէպ քաղաքի ապահովական վիճակը բարելաւուեցաւ եւ ընդհանրապէս ռազմական գործողութիւնները դադրեցան` Ազգային Վարչութեան հետ համախորհուրդ որոշեցինք վերստին վերականգնել Ճեմարանը, ուրեմն 2016-2017 տարեշրջանի 2-րդ կիսամեակին, պիտի փորձենք Ճեմարանէն ներս դասաւանդութեան համապատասխան պայմանները վերստեղծել: Բաւականին մեծ աշխատանք պէտք է վերաշինութեան եւ վերականգնումի համար, սկսելով քարէն ու անցնելով կահոյքին, որովհետեւ դռներ, պատուհաններ եւ այլն քանդուած են զանազան պայթումներու հետեւանքով: Աշխատանքները արդէն այսօր սկըսանք ճեմարանի աշակերտներուն իսկ ձեռամբ: Հետագային, զուտ մասնագէտներու միջոցաւ, պիտի սերտուին ճեմարանի կառոյցը վերականգնելու անհրաժեշտ կարիքները: Անշուշտ կ՛ենթադրուի մեծ աշխատանք եւ մեծ ծախս, որուն համար մենք կոչ պիտի ուղղենք ճեմարանի մեծ ընտանիքին, աշխարհացըրիւ բոլոր ճեմարանականներուն, շըրջանաւարտներուն եւ ճեմարանը սիրողներուն, որպէսզի իրենց լումայով նեցուկ կանգնին ճեմարանին. մենք ալ մեր կարգին` մեր լումայով եւ մեր աշխատանքով, որպէսզի ճեմարանը վերստին դառնայ հալէպահայութեան եւ սուրիահայութեան տրոփող սիրտը եւ շրջանաւարտները իրենց վկայականները կըրկին ստանան Ազգ. Քարէն Եփփէ Ճեմարանի օճախէն ներս, ծառայեն իրենց ազգին ու հայրենիքին: 2017-ին` ճեմարանի 70 ամեակին, մեր ամավերջի հանդէսը անպայման պիտի իրականացնենք ճեմարանի շրջափակին մէջ: Այս տարուան շըրջանաւարտները այն սերունդն են, որ իր առաջին քայլերը սկսաւ ճեմարանին մէջ` 2011-2012 տարեշրջանին, իսկ շրջանաւարտ պիտի ըլլան եւ վկայական պիտի ստանան 2016-2017 տարեշրջանին: Յուսամ, որ գալիք սերունդները իրենց երթը շարունակեն ճեմարանին մէջ եւ իրենց վկայականները ստանան ճեմարանի բեմէն:
Մենք ալ մեր կարգին շնորհակալութիւն կը յայտնենք Ազգ. Քարէն Եփփէ Ճեմարանի տնօրէն պրն. Յակոբ Քիլէճեանինեւ Խնամակալութեան, ինչպէս նաեւ բոլոր բարերարներուն, մաղթելով անխափան եւ բարի երթ դէպի 100 ամեակ:
Այս կառոյցը սերունդներ պատրաստեց ողջ Սփիւռքին համար եւ ցարդ նոյն առաքելութիւնը կը շարունակէ: Վարձքըկատա՛ր անցեալի ու ներկայի բոլոր կրթական մշակներուն:
Հարցազրոյցը վարեց`
Անի Դաւիթեան Ուրիշիկեան
30 Դեկտեմբեր 2016