Կը ներկայացնենք «Հայերն այսօր»-ի հարցազրոյցը ամերիկահայ բարերար Վահէ Կարապետեանի հետ, որ ծաւալած  բարեսիրական, հայրենանուէր գործունէութեամբ եւ հայապահպանութեան միտուած ծրագիրներով` մեծ աւանդ ունի Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի մէջ:

– Պարո՛ն Կարապետեան, անցեալ տարի Երեւանի մէջ մեծ հանդիսութեամբ բացուեցաւ «Վահէ Կարապետեան» կեդրոնը, որ Դուք նուիրաբերեցիք ՀԲԸՄ-ին: Ինչո՞վ  պայմանաւորուած էր այդ որոշումը:

-Իմ կեանքիս մէջ ես միշտ լծուած եղած եմ ազգային գիտակցութիւնը զարգացնելու աշխատանքներուն, յատկապէս` Սփիւռքի մէջ: Միշտ տարուած  եղած եմ միասնականութեան խնդրով, որպէսզի դժուարին պայմաններուն կարենանք  մեր հայրենիքին  օգնութեան  հասնինք: Իսկ այդ ամէնուն համար պէտք է ազգային գիտակցութիւն: Այս փնտրտուքներու արդիւնքով` մէջս զարգացաւ այն միտքը, որ հայ երիտասարդները  պէտք է անպայման գան Հայրենիք, ինչ որ Սփիւռքի նախարարութեան «Արի տուն» ծրագիրը կը կազմակերպէ:

«Վահէ Կարապետեան» կեդրոնի շէնքը կառուցուած էր` որպէս հիւրանոցային համալիր: Յետոյ միտքս փոխեցի, չուզեցի շահագործման յանձնել, քանի որ դրամ շահելու համար չէի եկած Հայաստան: Ցանկացայ վաճառել, վարձով տալ եւ այլն, սակայն կնոջս հետ միասին` գտանք ամենաճիշդ որոշումը: Որոշեցինք շէնքը նուիրատուութիւն ընել ՀԲԸՄ-ին:

Ինչու՞: Այն պատճառով, որ ունին բազմաթիւ ծրագիրներ, որոնք հնարաւորութիւն կու տան սփիւռքահայ երիտասարդներուն Հայաստան այցելելու: ՀՄԸՄ-ի ծրագիրներուն կը մասնակցին նաեւ երիտասարդներ Հայաստանէն եւ Արցախէն, որ հնարաւորութիւն կու տայ իրարու հետ  ծանօթանալու, մտերմանալու:

Եւ ամենակարեւորը` ՀԲԸՄ-ը  կազմակերպութիւն մըն է, որ վստահելի է եւ կրնայ պահել այն, ինչ իրեն տրուած է:

Չմոռնանք նաեւ, որ միասնականութիւնը  եղած է  ՀԲԸՄ-ի հիմնադիր Պօղոս Նուպարի գլխաւոր նպատակը: Կատարել բարեգործութիւն, որուն հիմնական նպատակը կ’ըլլայ ազգային միասնականութիւնը:

Այս նպատակով ալ որոշեցի կառոյցը յանձնել ՀԲԸՄ-ին:

–Պարո՛ն Կարապետեան, տարիներ շարունակ Դուք Հայաստանի եւ Արցախի մէջ բարեգործական, հասարակական տարբեր աշխատանքներ իրականացուցած էք: Իսկ հարցազրոյցներէն մէկուն ժամանակ ըսած էք, որ կը ցանկաք Հայրենիքին օգտակար ըլլալ նաեւ գործարար ոլորտին մէջ: Այս ուղղութեամբ ի՞նչ ծրագիրներ ունիք այսօր:

-Գործարար ոլորտը պէտք է նպատակ ունենայ: Մեզի համար շատ նախընտրելի է` Հայաստանի համար այնպիսի ոլորտ ստեղծել, որ չի վնասեր ոեւէ մէկուն  գործը եւ լարուածութիւն չառաջացներ: Հայաստանի մէջ սա դեռեւս ընել այնքան ալ հնարաւոր չէ, որովհետեւ փոքր երկիր ենք: Բայց վերջին ամիսներու զարգացումները ինծի խորհելու առիթ տուին: Կը մտածենք ռազմական արտադրութիւն հիմնել, որ կը ծառայէ եւ մեծ օգնութիւն կ’ըլլայ մեր Հայրենիքին: Այդ եւ  քանի մը այլ նկատառումներով, բայց ոչ անհատական շահի պատճառով:

– Պարո՛ն Կարապետեան, արդեօ՞ք Արցախեան քառօրեայ պատերազմն էր պատճառը, որ ռազմական արտադրութիւն հիմնելու ուղղութեամբ սկսաք մտածել:

-Այո՛: Այդ օրերը ինծի թելադրեցին, որ միասնականութեան մասին խօսիլն աւելորդ է արդէն: Հեռուստատեսութեամբ ելոյթ ունեցայ եւ ըսի, որ միասնականութեան զէնքը ցած  դրած եմ, եւ մեզի այսօր պէտք է միաւորուիլ: Մենք այդ 4 օրերուն ընթացքին տեսանք, թէ ինչպէս Սփիւռքը ոտքի կանգնեցաւ Հայաստան գալու, Հայրենիքին օժանդակելու համար: Իսկ Հայաստանի մէջ բոլորը` ընդդիմադիր եւ իշխանաւոր, միասնական դարձան:

Քառօրեայ պատերազմը մեզի առիթ տուաւ հասկնալու նաեւ, թէ ինչ բանի կարիք ունի մեր Հայրենիքը: Եթէ մենք կրցանք մէկ օրուան մէջ կազմակերպուիլ ու միասնական դառնալ, ապա այլեւս մեզի պէտք է միատեղ աշխատիլ, միաւորուիլ` ի շահ մեր ազգին: Հիմա սա է իմ գաղափարախօսութիւնը:

 –Միաւորուելու համար մեզի ի՞նչ կը խանգարէ, ի՞նչ  պէտք է այդ ամէնը իրականութիւն դարձնելու համար: Եւ ի՞նչ բանի շուրջ է, որ պէտք է միաւորուինք:

-Ի հարկէ` Հայաստանի շուրջ եւ Հայաստանի համար: Սփիւռքը պէտք է վստահի Հայաստանին: Իսկ ատիկա Հայաստանէն հնարաւոր չէ ընել, չեն կրնար երթալ եւ ըսել` վստահէք մեզ:  Ատիկա Սփիւռքէն պէտք է ըլլայ:

Սփիւռքը այն  միաւորի ստեղծողն է, որուն օգնութեամբ պէտք է օգտակար ըլլայ Հայաստանին: Երբ օրերս հանդիպեցայ ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանի հետ, ան մեր զրոյցին ընթացքին ինծի բաւականին գաղափարներ տուաւ: Կարծես` մտքերս կը կարդար: Հրանոյշ Յակոբեանն ալ  ճշմարտութեան ուղիով կ’երթայ: Բայց անոր շատ դժուար է այդ միաւորումը ստեղծել, որովհետեւ պետական կառոյց  կը ներկայացնէ: Սփիւռքը պէտք է կազմակերպուի, որ կարենայ օգտակար ըլլալ Հայրենիքին:

–Պարո՛ն Կարապետեան, Դուք կը խօսիք միաւորուելու մասին, բայց մենք այսօր Սփիւռքի մէջ նաեւ հայապահպանութեան խնդիր ունինք: Ին՞չ  պէտք է ընել այս ուղղութեամբ:

– Սփիւռքի մէջ հայկականութիւնը պահելու գործին մէջ մեծ դերակատարութիւն ունին հայկական դպրոցները: Անոնք ոչ միայն կ’ուսուցանեն, այլեւ շրջանաւարտներուն ամէն տարի կը բերեն Հայրենիք: Անոնք կու գան Հայաստան շրջագայութիւններու, որպէսզի մօտէն ծանօթանան Հայաստանին:

Սփիւռքի մէջ պէտք է ազգային գիտակցութիւնը տարածել: Պէտք է անգլիախօս հայ երեխաներուն համար յատուկ հաղորդաշարեր ստեղծել, որպէսզի անոնց մօտ հետաքրքրութիւն յառաջանայ Հայրենիքի նկատմամբ: Հայրենասիրական գաղափարները անոնց մօտ պէտք է տարածել այնպէս, որ ոչ թէ ձանձրոյթ յառաջացնեն, այլ հետաքրքրութիւն սերմանեն:

Սփիւռքահայ երիտասարդները ամէն օր անգլերէն խօսելով` կը կտրուին հայկականութենէն: Բայց ձեւերը կան, յուսանք` մօտ ապագային կը կարենանք իրականութեան վերածել: Աշխատիլ  պէտք է:

– Դուք ինչի՞ շնորհիւ կրցած էք չհեռանալ հայկականութենէն:

– Հիմքս ամուր  եղած է: Ես ծնած եմ Պէյրութ, երիտասարդութիւնս Հայաստանի մէջ անցուցած եմ, այստեղ  ուսում ստացած, քանի մը տարի` Պաքուի մէջ  ապրած եմ: 49 տարի է` արդէն Ամերիկայի մէջ եմ: Ուր  ալ որ ապրած եմ` միշտ ինծի հայ  զգացած եմ: Իսկ Արցախի ազատագրումը` կարծես «սրտիցս խօսեցայ»: Այն մեծ խորհուրդ եւ նշանակութիւն ունի ինծի համար:

– Ինչու՞  Արցախը այդքան կարեւոր է Ձեզի համար:

– Արցախը կը նմանցնեմ մօրս` Պախտիար-Ազնիւին: Պախտիար` թրքերէն բախտաւոր կը նշանակէ:

Մայրս ծնունդով Պուրսայի կողմերէն է, որուն ընտանիքը Հայոց ցեղասպանութեան ժամանակ սովի, թշուառութեան միջով  անցած է: Մեծ մայրս գաղթի ճանապարհին մահացած է: Վեց երեխաներուն հետ մեծ հայրս անօթի վիճակի մէջ  յայտնուած է, երբ թուրքերը հաց  առաջարկած են անոր եւ փոխարէնը տարած մօրս: Թուրք ընտանիքը մօրս տարած է իր տունը, կերակրած, պահած, որպէս թուրք մեծցուցած եւ կնքած թրքական անունով` Պախտիար:
Սակայն անոր` իբրեւ հայ, դուրսը երեխաները միշտ ծաղրած են` կեաւուր գոռալով:

 Չորս տարի անց` 1919 թուականին, աւետարանականներու օգնութեամբ, որոնք գաղտնի կը համարակալէին հայ երեխաներուն, մայրս կը փախչի թուրք ընտանիքէն եւ կը յանձնուի որդեգրման Նշան Տէր-Ղազարեաններու ընտանիքին: Անոր անունը կրկին կը փոխեն` անուանելով Ազնիւ: Մայրս Տէր-Ղազարեաններու ընտանիքին հետ կը տեղափոխուի Կիպրոս, յետոյ Պէյրութ, ուր 17 տարեկան հասակին կ’ամուսնանայ հօրս հետ:

Այդ պատճառով  Արցախը կը նմանցնեմ մօրս` որպէս վերածնուած,  Հայրենիք վերադարձած: Եթէ մայրս թուրք մնար, ապա ես ալ թուրք կ’ըլլայի հիմա:

Սակայն հիմա ես այստեղ եմ, իսկ Արցախը միակ տարածքն է մեր ազգին, որ ազատագրուեցաւ: Եւ մենք պէտք է Արցախին կառչած մնանք: Արցախը մեզի համար փարոս է: Եթէ այդ փարոսը կորսնցնենք, ապա ժայռին կը հարուածենք: Ամէն գինով` պէտք է այդ փարոսը պահենք:

– Ձեր կարծիքով, Հայաստանի 25-ամեայ Անկախութեան ամենակարեւոր ձեռքբերումը ի՞նչ է:

-Բարդ հարց է: Անկախութեան կարեւոր ձեռքբերումներէն առաջինը, թերեւս այն է, որ Հայաստան ժողովրդավար երկիր է` համեմատած դրացի երկիրներուն: Բաւականին յառաջխաղացում կը նկատուի փոխադրութեան համակարգին մէջ: Մեծ յառաջադիմութիւն է տեղեկատուական արուեստաբանութիւննրու զարգացումը: Այս ուղղութեամբ է, որ բոլորս պէտք է մտածենք, որպէսզի այդ ոլորտն ալ աւելի զարգացնենք: Մեր ամենամեծ պաշարը` մեր երիտասարդներն են, անոնց պէտք է փորձենք օգտակար ըլլալ:

Իսկ Քառօրեայ պատերազմը ցոյց տուաւ, որ մենք պէտք է նոր ուղղութիւններ գտնենք, որպէսզի կարենանք աւելի մօտէն օգտակար ըլլան մեր զինուորներուն ու Հայրենիքին:

Ես ամէնուր նոյն բանը կ’ըսեմ` մի մոռցէք, որ հայ ենք: Կը զայրանամ, երբ կու գան Հայաստան, կը շրջագայեն, յետոյ կը վերադառնան ու սկսին քննադատել:

Հայրենիքը անձեռնմխելի բան է, Հայրենիքը մեր ազգի ողնաշարն է` իր սխալներով հանդերձ: Ես միշտ կ’ըսեմ` լաւ է այն մարդը, որ Հայրենիք կը պահէ իր սխալներով հանդերձ:  Մենք ի՞նչ կ’ընենք Սփիւռքի մէջ, եթէ  քանի մը հոգիի օգտակար կ’ըլլանք, ատիկա բան չի նշանակեր:  իսկ Հայրենիքը մեր սրբութիւնն է, մեր բուրմունքը, այն վայրը, ուր ապրած եւ մահացած են մեր նախահայրերը: Անոնց արիւնով  ներծծուած է մեր հայրենիքի հողերը: Անոնց մարմնի մասունքներով է` հայրենիքը այսօր հասած է մեզի:

–Եւ վերջին հարցը. ի՞նչ եղած է Ձեր ընտանիքէն ժառանգած ամենամեծ պատգամը:

-Մայրս ինծի միշտ ներշնչած է չյուսահատիլ, սկսած գործը աւարտին հասցնել: Անգամ երեխայ ժամանակ, երբ պարտէզին մէջ գործ կ’ընէի, պէտք է վերջացնէի եւ նոր միայն` երթայի խաղալու:

Ես ալ նոյնը կը ցանկամ խորհուրդ տալ բոլոր երիտասարդներուն, որ չյուսահատին, այն, ինչին  որ կը հաւատան` նուիրուին մինչեւ վերջ: Եթէ յուսահատին, դարձեալ փորձեն:

Մայրս ինծի դաստիարակած է նաեւ  երախտապարտ,  հաւատարիմ ըլլալ: Իր կեանքի դառը փորձութիւններով` իմ մէջ հայրենասիրութիւն  սերմանած է, նուիրուածութիւն ազգի նկատմամբ:

Մենք շատ տառապած ենք Հայաստանի մէջ. հայրս բանտարկուած է, կորսնցուցած է առողջութիւնը եւ վերջապէս` իր կեանքը: Ես յաճախ անօթի գացած եմ դպրոց, ծակ կօշիկներով: Բայց անկախ ամէն ինչէ` Հայրենիքը վեր  եղած է մեզի համար: Ինծի  առիթով մը Զօրի Բալայեան հարցուց, թէ ինչպէս կարելի է այդքան տառապանքներ կրել եւ շարունակել սիրել Հայրենիքը:

Հնարաւոր է, որովհետեւ Հայրենիքը հողի վերեւը երեւցողը չէ, հայրենիքը` արմատն է: Եթէ չունենանք Հայրենիք, ի՞նչ պիտի ըլլայ մեր վիճակը: Առանց Հայրենիքի մենք կը նմանինք չորցած ծառի, որ կը դադրի գոյութիւն ունենալէ:

Որո՞ւն պէտք է Սփիւռքի մէջ մեր դպրոցները, եկեղեցիները, մեր զգացական, քննադատական վերաբերմունքը, եթէ Հայրենիքը կորսնցնենք: Խրատս է, որ պահենք, պահպանենք մեր Հայրենիքը, որ դժուարութեամբ մեզի հասած է:

Պէտք չէ կորսնցնելէ ետք միայն` մտածենք ետ բերելու մասին: Այդժամ ուշ կ’ըլլայ: Հպարտ պէտք է ըլլանք, որ հայ ենք, բայց եւ պէտք է միաւորուինք, փայփայենք ու պաշտպանենք  Հայրենիքը` միասնաբար:

Զրուցեց` Լուսինէ Աբրահամեան