«Հայերն այսօր»–ի թղթակիցը հանդիպած է Հայաստանի մէջ գտնուող Մոնթեւիտէոյի հայկական «Կոմիտաս» ռատիօյի տնօրէն Կարօ Հեքիմեանին եւ անոր տիկնոջ` նոյն ռատիօյի սպաներէնի թարգմանչուհի Արմինէ Շեղերլեան–Հեքիմեանին: Ստորեւ կը ներկայացնենք անոնց հետ ունեցած մեր աշխատակցուհիի զրոյցը:

Բարի՛ գալուստ Հայրենիք: Կը շնորհաւորեմ Ձեր ղեկավարած «Կոմիտաս» ռատիօյի 80-ամեակին առիթով: Ինչպէ՞ս նշեցիք այդ խօսուն յոբելեանը:

Մենք այն նշեցինք Երեւանի մէջ, որմէ յետոյ պիտի նշենք Ուրուկուէյի մէջ: Սա մեծ խորհուրդ ունի. մեր «Յոբելեարը» Հայրենիքի մէջ նշեց իր 80-ամեակը: Այս ռատիօժամը Սփիւռքի նահապետն է, որովհետեւ Սփիւռքի մէջ հիմնուած հայկական առաջին ռատիօժամն է: Այն հիմնուած է 1935-ին եւ այսօր 80 տարեկան է: Շաբաթական` երկուշաբթիէն մինչեւ ուրբաթ, կը հեռարձակուի մէկ ժամով, իսկ շաբաթ եւ կիրակի օրերուն` 2 ժամով:

Պարո՛ն Հեքիմեան, ի՞նչ թեմաներով կը հեռարձակուին Ձեր ռատիօհաղորդումները:

Մեզի համար ամենակարեւորը հայապահպանութեան գործն է, մեր մշակոյթը, պատմութիւնը տարածելը: Ծրագիրներ կը կազմենք եւ ատոնց հիման վրայ կը մշակենք թեմաներու ու հաղորդումներու պատրաստումը: Կը ներկայացնենք հայկական ազգային ժողովրդական երաժշտութիւն, մեր մեծերու մասին կը խօսինք: Ի հարկէ, 1 ժամը քիչ է, բայց մենք կը խտացնենք նիւթերը, կը տեղաւորուինք 1 ժամուան մէջ: Երանի ամէն օր 2 ժամ ունենայինք: Երեւի կու գայ այդ օրը:

Մե՞ծ է աշխատակազմը:

Ես եւ տիկինս ենք, բայց շատ օգնական աշխատակիցներ ունինք: Հիմա մենք Հայրենիքի մէջ ենք, սակայն այնտեղ են 10 երիտասարդներ, որոնք կը զբաղին ռատիօյի աշխատանքներով մեր բացակայութեան ժամանակ: Անոնց կամաց-կամաց կ’ընտելացնենք ու կը սորվեցնենք ռատիօյի գործը: Եւ այսպէս, սերունդէ-սերունդ, պիտի շարունակէ գոյատեւել ու հայերէն խօսիլ մեր «Կոմիտաս» ռատիօժամը, որ այս 80 տարիներուն ընթացքին ոչ մէկ անգամ չէ լռած, չէ ընդհատած իր աշխատանքը: Մեր ռատիօժամի նշանաբանն է` «Հայաստանի եւ հայութեան համար»:

Հայաստանի հանրային ռատիօյին հետ կը համագործակցի՞ք:

Մեր 80-ամեակը նշեցինք եւ քոյրացանք Հանրային ռատիօյին հետ: Հանրայինի շատ հաճելի ու բարեկիրթ տնօրէն Արմէն Ամիրեանի հետ ծանօթ ենք, շուտով պէտք է հանդիպինք, որպէսզի մշակենք մեր համագործակցութեան ծրագիրները:

Սփիւռքի միւս ռատիօկայաններուն հետ կապեր ունի՞ք:

Ունինք, շատ յաճախ կը կապուինք, կը զրուցենք, խորհրդակցինք: Համացանցը այնքան արագ  կ’աշխատի, որ երբեմն մենք չենք հասցներ համապատասխան լուրը շատ արագ յայտնել:

Քանի՞ անգամ  Հայաստան եկած էք եւ ինչպիսի՞ն է Ձեր աչքերով այսօրուան Հայաստանը, մասնաւորապէս` Երեւանը:

Ես հինգերորդ անգամ  Հայրենիք կու գամ, կինս` երրորդ: Հայաստան անկախացած երիտասարդ երկիր է: Երբ կը համեմատեմ 2002-ին տեսածս Երեւանը այսօրուան Երեւանի հետ, շատ մեծ ու դրական փոփոխութիւններ կը տեսնեմ, կը մնայ, որ մարզերն ալ այսպէս զարգանան: Վերջին անգամ 2013-ին  եկած եմ Երեւան:

Բնականաբար, արեւմտահայերու ժառանգ էք. ինչպէ՞ս յայտնուեցաք հեռաւոր Ուրուկուէյի մէջ:

Հայրս մուսալեռցի է, մայրս Երուսաղէմէն: Ես ծնած եմ Երուսաղէմ: «Կոմիտաս» ռատիօժամը պատճառ դարձաւ, որպէսզի յայտնուիմ Ուրուկուէյ: Միջին Արեւելքէն, Երուսաղէմէն թղթակից պէտք էր ռատիօժամին, գացի, հաւնեցայ, ապագայ կնոջս ալ տեսայ ու հաւնեցայ, ամուսնացայ եւ մնացի այնտեղ:

«Կոմիտաս» անուանման նախապատմութիւնը ի՞նչ է:

Հիմնադիր սերունդը  խումբ մը «Խենթ» հայրենասէր, Եղեռնէն մազապուրծ երիտասարդներ  եղած են, որոնք որոշած են հայկական ռատիօժամ ստեղծել եւ «Կոմիտաս» անուանել, որովհետեւ Մեծ Կոմիտասը վախճանած է նոյն տարին:

Ուրուկուահայ գաղութը ի՞նչ համբաւ ունի այդ երկրին մէջ:

Միայն լաւ՛: Հայերը այնտեղ ճանչցուած են եւ շատ յարգուած: Անշուշտ, տեղացիները գիտեն Հայոց ցեղասպանութեան մասին, որովհետեւ ընդունողներէն առաջինը եղած են:

Բնականաբար, Ձեր ռատիօհաղորդումներուն Դուք արտաբերած էք Ցեղասպանութիւն բառը եւ խօսած էք հայոց պատմութեան մասին, Ձեր տիկինը` Արմինէն ալ սպաներէն  թարգմանած է այդ հաղորդումները` հասանելի դարձնելով սպանախօսներուն… Որեւէ վտանգ չկա՞ր այդ առումով:

Ո՛չ: Ըսեմ Ձեզի, որ այնտեղ թրքական եւ ատրպէյճանական դեսպանատուներ չկան: Ուրուկուէյցիները եւս գաղթած ժողովուրդի ժառանգներ են, անոնք շատ լաւ կը հասկնան մեր ցաւը, կ’աջակցին եւ կը զօրակցին մեզի:

Պարո՛ն Հեքիմեան, Դուք կը ղեկավարէք ռատիօժամը, իսկ ի՞նչ հաղորդման հեղինակ էք:

Ես պատասխանատում եմ հաղոդումներու հայերէն լեզուին համար: Շատ կարեւոր է, որ մեր ռատիօյով ճիշդ, մաքուր հայերէն հնչէ:

Քաղաքականութիւնը մե՞ծ տեղ կը գրաւէ ռատիօժամերու ընթացքին:

Այո՛: Մեր ռատիօն քաղաքական է եւ դաշնակցութեան խօսնակն է: Մենք կը հեռարձակենք Հայրենիքի եւ միջազգային լուրեր:

Ի՞նչ բանի կարիք ունի Ձեր ռատիօն, ի՞նչ կը պակսի, որմով Հայրենիքը կրնայ Ձեզ աջակցիլ, զօրակցիլ:

Միայն համագործակցութեան կարիք ունէինք, որուն հիմքը արդէն դրուած է:

Երբեւիցէ մտածա՞ծ էք ընտանիքով վերադառնալ ու հաստատուիլ Հայաստանի մէջ:

Տարիքս չի ներեր. եթէ  10 տարի առաջ ըլլար, անպայման կու գայի: Իմ հողը սա՛ է, ես տէր կը զգամ Հայաստանին: Ըսեմ, որ մենք օտար երկիրներու մէջ հայապահպանութեան հարցով շատ կարեւոր դեր ունինք:

Առանձնայատուկ հաղորդում մը կրնա՞ք յիշել:

Շատ  եղած են այդպիսի հաղորդումներ: Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին ընդառաջ բազմաթիւ յիշարժան հաղորդումներ ունեցանք: Մենք ներկայացուցած ենք նաեւ Սայաթ-Նովան, անոր գործերը թարգմանած ենք սպաներէն եւ, ի ուրախութիւն մեզի, սպանախօս ժողովուրդը շատ հաւնեցաւ Սայաթ-Նովայի գործերը:

Պարո՛ն Հեքիմեան,  հիմա պիտի խնդրեմ, որ Դուք եւ տիկին Արմինէն ըսէք, թէ ինչ է ձեզի  համար Հայրենիքը:

Ինծի համար Հայրենիքը իմ արմատներն են, Հայրենիքը մեր հանգրուանն է: Կու գայ ժամանակը, որ մենք ոտք կը դնենք նաեւ մեր Պատմական Հայրենիքի հողին: Ես եւ Արմինէն նոյնկերպ կը մտածենք. Կը կարծեմ, որ բոլոր հայերը, թիկունքին Հայրենիք ունենալով, աւելի ապահով կը զգան օտար երկիրներու մէջ: Կու գայ օրը, երբ բոլոր հայերը միասնաբար կը հաւաքուին Հայաստանի մէջ:

Շնորհակալութիւն բովանդակալից ու հետաքրքիր զրոյցի համար, իսկ «Կոմիտաս» ռատիօժամին կը մաղթեմ եւս 80 տարուան բեղմնաւոր ստեղծագործական կեանք: Թո՛ղ անվախճան ըլլայ  հայկական ռատիօյի ձայնը:

Կարինէ Աւագեան