Հունգարացի միջազգայնագետ, գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճանի հայցորդ Էվա Մերենիչը Ռաֆայել Լեմկինի անվան կրթաթոշակի 2015 թվականի առաջին շրջանավարտն է:

Նրա ուսումնասիրության թեման է` «Հայոց ցեղասպանությունը կամավոր հաղորդակցման տեսության տեսանկյունից. ճանաչման պահանջը որպես մարդու հիմնական պահանջմունք» (Basic Human Needs behind the Demand for Recognition – The Armenian Genocide and Nonviolent Communication): Տիրապետում է մի քանի լեզուների՝ հունգարերեն, անգլերեն, գերմաներեն, հայերեն և ռուսերեն: Ունի ակադեմիական մրցանակներ, մի շարք կրթաթոշակների շրջանավարտ է: Տարբեր գիտական ծրագրերով բազմիցս եղել է Հայաստանում, կատարել ուսումնասիրություններ և մասնակցել գիտաժողովների: Սիրում է Հայաստանը և հայերին: Հայոց ցեղասպանության թանգարան­ինստիտուտը ներկայացնում է հարցազրույց Էվա Մերենիչի հետ:

– Բարև Էվա: Երևի մեր շրջանավարտներից միակն ես, ում հետ կարող եմ նաև հայերեն հաղորդակցվել: Ինձ համար՝ որպես հայի, շատ հաճելի է: Ինչու՞ սովորեցիր հայերեն:

– Եթե հեռվից սկսեմ պատմությունը, պիտի ասեմ, որ անգլերենից և գերմաներենից հետո ուզում էի անպայման որևէ ավելի քիչ հայտնի լեզու սովորել: Չկարողացա կողմնորոշվել, թե որը լինի այդ լեզուն: Երբ պարզվեց, որ ուզում եմ երկար ժամանակով Հայաստան գալ, որոշումս իրագործեցի, և սկսեցի հայերեն սովորել:

Գիտեի, որ Հայաստանում հայերեն իմանալով ապրելն ավելի ապահով կլինի, նաև մարդկանց հետ կկարողանամ ավելի ջերմ հարաբերություններ ստեղծել:

– Քեզ հիշում եմ դեռ 2009 թվականից, Ադանայի կոտորածների 100-ամյա տարելիցին նվիրված միջազգային գիտաժողովին էիր մասնակցում, եթե չեմ սխալվում… 

– Այո: Սիրով եմ հիշում այդ գիտաժողովը: Դա իմ առաջին գիտաժողովն էր, որտեղ զեկույց էի կարդում: Երբ ծրագրում հայտնի մասնակիցների անուններ տեսա, բավականին վախեցա: Բայց այս վախը նաև օգնեց, որ ուժերս հավաքեմ, և փորձեմ գիտելիքներս ինչքան կարող եմ, ճիշտ ու լավ ներկայացնել: Հետո պարզվեց, որ այդ հայտնի մասնակիցները շատ բարի են և օգտակար մոտեցում ունեն երիտասարդների հանդեպ: Այսինքն վախենալու առիթ չկար:

– Դեպի ու՞ր տարավ քեզ Հայոց ցեղասպանության պատմության ուսումնասիրությունը, կամ ավելի ճիշտ դեպի ու՞ր բերեց:

– Իմ թեման ցեղասպանության հետևանքների հետ է կապված, բայց բռնության այս մակարդակը տեսնելիս ինձ պարտավորված էի զգում՝ փորձել հայտնաբերել, թե ինչպես է հնարավոր կանխել բռնությունը, կամ եթե արդեն տեղի է ունեցել բռնություն՝ բուժել դրա հետևանքով առաջացած վերքերը:

Վերջերս գտել եմ հակամարտությունների լուծման մի ձև, կոչվում է Nonviolent Communication: Արդեն երկու տարի է, որ ուսումնասիրում եմ այս մեթոդը, և փորձում՝ կյանքին էլ այս մեթոդի օգնությամբ մոտենալ: Շատ է օգնում, և շատ էլ պիտի սովորեմ, զարգանամ: Համենայնդեպս ուրախությամբ եմ տեսնում, որ այս մոտեցումն աշխատում է ազգությունից անկախ, նաև՝ Հայաստանում:

– Մի փոքր էլ կմանրամասնե՞ս:

– Իմ կոնկրետ նպատակն այն էր, որ հայտնաբերեմ, թե ինչպիսի բնական հոգեբանական պահանջներ են կազմում ցեղասպանության ճանաչման պահանջի հիմքը: Շատ հետաքրքիր էր: Պետք է ասեմ, որ ամեն դեպքում հայտնաբերեցինք այդ հիմքը: Դա վերքերը բուժելու առաջին քայլն է: Նույնիսկ, եթե ես չկարողանամ այս գործը մնակ ավարտել, լավ է տեսնել, որ հնարավոր է օգնել:

– Այս տարվա Լեմկինի կրթաթոշակի առաջին շրջանավերտն ես: Ի՞նչ տվեց քեզ այս մեկ ամիսը:

– Շատ մեծ նշանակություն ուներ ինձ համար, որ կարողացա Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյակի միջոցառումներին ներկա գտնվել, չնայած դա չէր իմ գլխավոր նպատակը: Հարցազրույցներ եմ անցկացրել, և շատ ուրախացա, երբ հայտնաբերեցի, որ իմ սովորած մեթոդի լեզուն կարողանում են նաև նրանք հասկանալ, ովքեր երբեք չեն ուսումնասիրել այս թեման, և ում լեզվով նույնիսկ այն դեռ թարգմանված չէ: Նաև շատ լավ էր զգալ այդ մտերմությունը զրուցակիցների հետ, որը ստեղծվեց հարցազրույցների ծամանակ:

– Դու հնարավուրություն ունեցար մասնակցելու Երևանում անցկացվող և Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի կողմից հյուրընկալվող 20-րդ դարի ցեղասպանությունների համեմատական վերլուծություն Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության 12-րդ գիտաժողովին: Քո տպավորությունները, խնդրում եմ:

-Շրջապատդ շատ տարբեր է, երբ այդ գործընկերներիդ հետ ես քննարկում, ովքեր քո հետազոտության թեմայից ավելի տեղյակ են: Հիմնական փաստերից շատ ավելի քիչ պիտի բացատրես, և կարողանում ես մանրամասների և խնդիրների խորության վրա կենտրոնանալ:

Ես հատկապես հավանեցի այն ելույթները, որոնք ցեղասպանական ծրագիր իրականացնող պետությունների հասարակ ժողովրդի մասնակցության մասին էին: Ապագայում ցեղասպանությունները կանխելու նպատակով պետք է այդ մարդկանց` ցեղասպանական գործողություններին մասնակցած հասարակ մարդկանց արարքների պատճառները հասկանալ, քանի որ միայն պետական համակարգերը քիչ են այսպիսի դաժանություն իրականացնելու համար, եթե ժողովուրդն իրենց ծրագիրը չի հովանավորում:

-Լեմկինի կրթաթոշակն արդեն հինգ տարեկան է: Մեծ չենք, բայց փոքր էլ չենք: Ի՞նչ կփոխեիր կամ գուցե կավելացնեիր ծրագրում: 

-Շատ լավ կլիներ վերջում կիսվել գիտելիքներով Հայոց ցեղասպանության ինստիտուտի մեր գործընկերների հետ: Իհարկե, շատերը հետաքրքրվում էին, շատերի հետ զրուցել եմ, բայց մի քիչ ավելի լայն ֆորում եմ պատկերացնում: Ուսումնասիրության մասին հոդված նախապատրաստելու նպատակով լավ կլիներ մի քննարկում կազմակերպել, որովհետև գործընկերները կարող են շատ լավ հարցեր տալ, կամ քննադատությունների ու նկատառումների դեպքում նաև օգնել, որ վերջին ընթերցողն ավելի հեշտ և ճիշտ հասկանա հոդվածը: Ինչպես մենք հունգարերեն ասում ենք, ավել աչքեր ավել են տեսնում:

– Ի՞նչ կմաղթես հաջորդ կրթաթոշակառուներին:

-Որ Հայաստանի և հայերի հետ խորությամբ ծանոթանան, և իրենց ուսումնասիրություններով կարողանան օգնել կարևոր խնդիրների լուծմանը:

– Շնորհակալություն, Էվա: 

– Շնորհակություն, Արևիկ, քեզ նույնպես: