«Այլեւս Չեմ Պայքարիր Հայ Մնալու Համար». Արժանթինահայ Հայրենադարձ Արի Հաճեան

Արի Հաճեան Հայաստան  տեղափոխուած է 2010 թուականին`  Արժանթինի մայրաքաղաք Պուէնոս Այրէսէն:

Մասնագիտութեամբ ճարտարապետ, կ´աշխատի «Զուարթնոց» օդակայանին մէջ: Շատ կը սիրէ Հայաստանը, զինք շրջապատող մարդոց, աշխատանքը:

«Հայերն այսօր»-ի հետ զրոյցին Արին ըսաւ, որ հայրենադարձութեան ամենամեծ նուաճումներէն կը համարէ ընտանիք կազմելն ու երկուորեակ տղաներու ծնունդը, որոնց ապագան կը տեսնէ իր երազած Հայաստանին մէջ:

Որպէս սկիզբ

– Հօրս կողմէն Արեւմտեան Հայաստանի Սեբաստիոյ նահանգի Քիլիս գիւղէն  եղած են: Հօրս մեծհայրը սպաննուած է Համիտեան ջարդերու ժամանակ(1894-1896թթ):

Մօրս կողմէն Մարաշէն են: Մեծմայրս Հայոց ցեղասպանութիւնը վերապրողներէն  եղած է, անոր մայրը եւ քոյրերը սպաննուած են:

Ծնողներս Հալէպի մէջ  ծնած են: Հայրս լրագրող եւ հայերէնի ուսուցիչ էր եւ 1979 թուականին զինք Արժանթին  հրաւիրած են` Պուէնոս Այրէսի հայկական դպրոցը տնօրինելու,  հայերէն դասաւանդելու եւ «Արմէնիա» թերթի խմբագիրը դառնալու: Անոնք եղբօրս ու քրոջս հետ տեղափոխուած են Արժանթին, իսկ ես եւ միւս երեք երեխաները ծնած ենք Պուէնոս Այրէսի մէջ (երեք եղբայր, երեք քոյր են):

Կը կարօտնամ արժանթինեան գարունը…

– Ամենահեռաւոր համայնքներէն մէկը ըլլալով, ուր չորրորդ սերունդի հայեր կ´ապրին, հայապահպանութիւնն առաջնային հարց է, այնտեղ ապրող հայերը հայկական ոգին կը պահպանեն: Եթէ նոյնիսկ հայերէն չեն խօսիր, սպաներէն հպարտօրէն կ´ըսեն` հայ են, այլ ոչ թէ արժանթինահայ:

Հայկական միջավայրի մէջ  մեծցած եմ, սերտ կապի մէջ  եղած եմ  համայնքին հետ, յաճախած եմ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ հայկական դպրոց, «Մասիս» պարախումբ եւ Հայ մարմնակրթական ընդհանուր միութիւն (ՀՄԸՄ):  Ընտանիքս ինծի հայեցի կրթութիւն եւ դաստիարակութիւն  տուած է եւ միշտ յորդորած չմոռնալ հայ ըլլալու մասին:

Միայն համալսարանին մէջ ուսանելու տարիներուն ծանօթացայ օտար մարդոց հետ, սակայն այդ հանգամանքը, բնաւ, չխանգարեց, որ  հեռանամ իմ արմատներէս:

Արժանթինը, ի հարկէ, իմ ծննդավայրս է. այնտեղ  կայացած եմ, բարձրագոյն կրթութիւն ստացած, հիմա շատ կը կարօտնամ Պուէնոս Այրէսի մէջ անցուցած օրերս, հարազատներս ու ընկերներս, յատկապէս կը կարօտնամ արժանթինեան գարունը:

Հայրենիքս աղքատութեան մէջ տեսնելով` յուսահատեցայ…

– Հայրենիք տեղափոխուելու մասին երազած եմ դեռեւս տասներկու տարեկանէս. Հայաստանի մէջ  ինծի հասակակից աշակերտի  նամակ մը գրած էի` տեղեկացնելով անոր, որ կը ցանկամ Հայաստան վերադառնալ եւ ՀՀ նախագահ դառնալ:

Առաջին անգամ 1995 թուականին եկայ. Պուէնոս Այրէսի մէջ դպրոցն աւարտելէ յետոյ յատուկ ծրագիրով աշակերտներուն Հայաստան ճանաչողական այցելութեան կը բերէին: Սեւ ու մութ տարիներն էին, երբ դեռ պատերազմի արհաւիրքը կը մոլեգնէր երկրին մէջ: Դպրոցին մէջ մեզի միշտ երազային Հայաստանի մասին կը պատմէին, ուր ամէն ինչ կատարեալ էր: Բայց հայրենիքս աղքատութեան մէջ, իսկ ժողովուրդը տխուր աչքերով տեսնելով` հոգեպէս շատ ճնշուեցայ եւ յուսահատեցայ: Տասնհինգ օր մնալէ եւ մարդոց ջերմ վերաբերմունքը տեսնելէ յետոյ, յուսահատութիւնս փարատեցաւ: Հասկցայ, որ ճակատագիրն ինծի  օր մը Հայաստան պիտի  բերէ:

Այդպէս, 2010 թուականին միայնակ Հայաստան եկայ:

Հօրս չիրականացած երազանքը ես կատարեցի…

– Ծնողներս չընդդիմացան իմ որոշումիս: Միայն մայրս քիչ մը կը տարակուսէր, կը յորդորէր միջավայրին յարմարուելէ յետոյ միայն հայրենադարձուիլ: Իսկ հայրս շատ ուրախ էր. իր չիրականացած երազանքը ես կատարեցի. ան չէր ընտելանար օտար երկրի մէջ ապրելուն: Մեծ հայրենադարձութեան տարիներուն ան դիմած էր Հայաստան գալու համար, սակայն չէր յաջողած:

Հայաստանն իր զաւակներուն գիրկն առնող մեծ ընտանիք մըն է…

– Հայաստանի մէջ մտածելակերպի եւ մշակութային տարբերութեան խնդրին բախուեցայ, սովորոյթներ կային, որոնք անծանօթ էին ինծի եւ հակառակը. մարդիկ սանրուածքիս կամ պատռուած ճինս հագնելուս «խորթ» աչքով կը նայէին: Սկիզբը կը ջղայնանայի, բայց ժամանակի ընթացքին ընտելացայ:

Սակայն առաջին օրէն   հարազատ միջավայրի մէջ  զգացած եմ. կարծես իմ տան մէջ կը  գտնուէի: Մարդիկ գրկաբաց  ընդունած են ինծի եւ անհրաժեշտութեան պարագային` օգնութեան ձեռք մեկնած:

Միշտ կ´ըսեմ, որ Հայաստան իր զաւակներուն գիրկն առնող  մեծ ընտանիք մըն է: Իսկ հայերը խելացի, տաղանդաւոր եւ աշխատասէր մարդիկ են: Երբ փոքր էի, կը մտածէի, որ Յիսուս Քրիստոս հայ է, քանի որ ան ինծի համար հայ ժողովուրդի պէս այնչափ բարի կը թուէր: (ծիծաղելով-հեղ.)

Կը նախընտրեմ հանգիստս Հայաստանի մէջ անցնել…

– Երեւանի մէջ փոփոխութիւններն ակներեւ են. քաղաքը եւրոպական շունչ  ստացած է` չկորսնցնելով հայկական դիմագիծը: Մեր մայրաքաղաքը Արեւելքի եւ Արեւմուտքի խաչմերուկին վրայ կը գտնուի, որ ինծի համար հետաքրքիր է:

Կը կիսեմ Ալեքսանտր Թամանեանի քաղաքաշինական գաղափարները: Բայց հիմա երբ կը փորձեն նորարարական արհեսագիտութիւններով 1930-ականներու կամ թամանեանական շունչն ընդօրինակել` ինծի համար անընդունելի է:

Իմ ամենասիրելի շէնքերէն է «Այրարատ»(«Ռոսիա») թատրոնը. այն հոյակապ ճարտարապետական նմուշ է, հոգեհարազատ է նաեւ Սիրահարներու այգիի շրջակայքը, ուր նաեւ մեր բնակարանը կը գտնուի: Մինչեւ երեխաներուս ծնիլը կնոջս հետ ամէն շաբաթ կը շրջէինք Հայաստանի գիւղերով, բացայայտելով նոր տեսարժան, պատմամշակութային վայրեր: Կը նախընտրեմ հանգիստս Հայաստանի մէջ անցնել, քան օտար երկիրներ երթալ: Առհասարակ, համոզուած եմ, որ Հայաստան կարելի է զարգացնել զբօսաշրջութիւնը խթանելու միջոցով:

Մեր հանդիպումներն ամուսնութեամբ աւարտեցան…

–Մինչ հայրենադարձուիլս 2007 թուականին եկած էի Հայաստան եւ ծանօթացած ապագայ կնոջս` իրանահայ Նաիրիին: Արժանթին վերադառնալէ յետոյ անոր հետ ստեղծուած յարաբերութիւնները համացանցային շփումներով պահպանեցի:

2010 թուականին` Հայրենիք վերադառնալու առաջին օրը, ճակատագրի բերումով, զինք փողոցը տեսայ, որմէ յետոյ շարունակեցինք հանդիպումները, որ աւարտեցաւ երջանիկ ամուսնութեամբ: Հիմա երկուորեակ տղաներ ունինք: Ուրախ եմ եւ հպարտ, որ երեխաներս Հայաստանի լիիրաւ քաղաքացիներ են:

Ես նոյնպէս յոյսս Թաւշեայ յեղափոխութեան վրայ  դրած եմ…

-Երբ  սփիւռքի մէջ կ´ապրիս, հեռուէն Հայաստանի ներքին կեանքը քեզ լաւ կը թուի, ամէն ինչին կը նայիս վարդագոյն ակնոցներով:

Հայրենադարձուելէ յետոյ իրականութեան մէջ տեսնելով քաղաքական իրավիճակը, քննադատողներէն մէկը դարձայ ոչ թէ Կառավարութեան, այլեւ` որոշակի գործիչներու:

Ես նոյնպէս, բոլոր մարդոց պէս, յոյսս դրած եմ Թաւշեայ յեղափոխութեան վրայ, որքան հասցուցած եմ` մասնակցած եմ ցոյցերուն, կանգնած հայրենակիցներուս կողքին: Մեծ սպասումներ ունիմ, որ հայ ժողովուրդը վերջապէս պիտի ապրի իր երազած Հայաստանի մէջ:

Ամենակարեւորն ինքնութեանս վերադարձայ…

-Ին՞չ տուաւ ինծի հայրենադարձութիւնը. յաճախ այս հարցին շուրջ խորհելուս` կը հասկնամ, որ հայրենադարձութեան շնորհիւ ինքզինքս գտայ եւ որ  ամենակարեւորն է, ինքնութեանս վերադարձայ: Այլեւս չեմ պայքարիր հայերէն խօսելու եւ հայ մնալու համար, ինչպէս` Արժանթին ապրելու տարիներուն: Այդ մեծ ծանրութիւնը ուսերէս թօթափեցի եւ առաջ ընթացայ` կառուցելով կեանքս:

-Շատ կ´ուզեմ` հայրենադարձութեան մեծ ալիք ըլլայ…

-Ամենաբաղձալի երազանքս այն է, որ Հայաստանի եւ Արցախի մէջ պատերազմական իրավիճակի տագնապը վերանայ, Արցախեան հիմնախնդիրին խաղաղ կարգաւորում տրուի, իսկ մեր  զինուոր տղաներն ալ անփորձանք ծառայեն եւ իրենց ընտանիքներ վերադառնան:

Շատ կ´ուզեմ` հայրենադարձութեան մեծ ալիք ըլլայ, արտագաղթը վերանայ, որպէսզի բոլոր հայերն իրենց հողին վրայ մնան եւ առկայ ներուժը կեդրոնացնեն Հայաստանի զարգացման համար: Վստահ եմ` ազգային համախմբուածութեան շնորհիւ միայն կը կարենանք յաղթահարել մեր առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները:

Թաւշեայ յեղափոխութիւնն ապացուցեց, որ, ցանկութեան պարագային, մեր կեանքին մէջ կրնանք շատ բան փոխել:

Անդրադարձը`  Գէորգ Չիչեանի

Scroll Up