Վերջին օրերուն համացանցի վրայ ամենաարագ տարածուող ու դիտուող նկարներէն է ՀՀ վաստակաւոր նկարիչ Սամուէլ Լաճիկեանի վրձինին պատկանող «Հռոմի Ֆրանչիսկոս Առաջին պապի այցը առաջին քրիստոնեայ երկիր» ջրաներկ աշխատանքը, որ կը գրաւէ թէ իր իմաստալից, թէ կատարման տպաւորիչ վարպետութեամբ:

Գիտէինք, որ մեր օրերուն հայ ճանչցուած նկարիչներէն մէկը տարիներ առաջ բնակութիւն  հաստատած էր Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ: Անոր եղբօրմէ` յայտնի գեղագէտ, արուեստաբան-գծանկարիչ Լեւոն Լաճիկեանէն «Հայերն այսօր»-ի թղթակիցը փորձեց ճշդել անոր գտնուելու վայրը:

Պարզուեցաւ` նկարի հեղինակին հեռուները փնտրելու հարկ չկար. Ան ընդմիշտ վերադարձած  է Հայրենիք եւ կ’ապրի իր հարազատ ծննդավայրին` Գիւմրիի մէջ: Իսկ «Հռոմի Ֆրանչիսկոս Առաջին պապի այցը առաջին քրիստոնեայ երկիր» նկարը, թերեւս, կարելի է նաեւ անուանել`«Վերադարձ` նկարով»:

–Պարո՛ն Լաճիկեան Ձեզի  վստահուած է «Հռոմի Ֆրանչիսկոս I պապի այցը առաջին քրիստոնեայ երկիր»  գեղանկարի պատկերումը:

Ինչպէ՞ս եղաւ ատիկա:

-Գիւմրիի մէջ արդէն լուրեր  տարածուած էր, որ Ապրիլեան պատերազմէն յետոյ վերջնականապէս հաստատուած եմ այնտեղ:

Որոշ ժամանակ անց` Հռոմի Պապի Հայաստան կատարելիք այցելութեան նուիրուած, Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ Հայաստանի, Վրաստանի, Ռուսաստանի եւ Արեւելեան Եւրոպայի Առաջնորդարանը, որ Գիւմրիի մէջ կը  գտնուի, պատուիրեց խորհրդանշական աշխատանք պատրաստել, որ կ’ըլլար  Հայաստանի` իբրեւ առաջին քրիստոնեայ պետութեան  խորհրդապաշտական դրսեւորումը:

–Որ՞ն է գեղանկարի խորհուրդը:

-Նկարը թաթախուած է բարութեամբ, ջերմութեամբ եւ խաղաղութեամբ, որ մեր հողին համար վերջին ժամանակաշրջանին շատ կարեւոր է:

Այն պատկերուած է խաչի կառուցուածքով: Եթէ ուշադիր նայինք նկարին, ապա կը նկատենք հայկական ծաղկած խաչը: Եռաթեւ խաչի գագաթին Յիսուս Քրիստոսն է` շրջապատուած հրեշտակներով: Յիսուսը երկինքէն կը դիտէ Սրբազան Քահանայապետին` օրհնելով անոր այցելութիւնը Հայաստան:

Գարնանային տրամադրութիւնը, Արարատեան դաշտավայրի ծաղկունքը եւ բնութեան զարթօնքը կը տիրեն նկարին մէջ: Զարթօնք, քանի որ Հռոմի պապի այցելութիւնը Հայաստան` զարթօնքի խուրհուրդը ունի: Նկարը ամբողջութեամբ  հին հայկական մագաղաթեայ խորապատկերի տեսքով է:

Խաչի ձախակողմեան հատուածին պատկերուած է Քրիստոսի աշակերտներէն Սուրբ Պետրոսը ` իմաստութեան բանալին ձեռքին, իսկ աջակողմեան հատուածին` Սուրբ Պօղոսը` սուրը ձեռքին:

Խաչափայտի ամբողջ ներքեւի  հատուածին մէջ պատկերուած է Հռոմի Ֆրանչիսկոս պապը, որ կ’ողջունէ քրիստոնեայ  առաջին պետութեան բոլոր մարդոց: Նկարին մէջ նաեւ մեր Սրբազան Լեռն է, որուն ֆօնին  Հռոմի պապն է, նաեւ մեզի համար կարեւոր նշանակութիւն ունեցող Խոր Վիրապի վանքը, ինչպէս նաեւ` Գիւմրիի մէջ անցեալ տարի բացուած Սրբոց Նահատակաց Կաթոլիկ Եկեղեցին  պատկերուած է, ուր պիտի այցելէ Հռոմի Պապը` Գիւմրիի մէջ գտնուելու ժամանակ:

Նկարը հայկական մանրանկարչութեան կերպարով եղած է եւ օգտագործուած` ներկապնակի ամբողջ գոյները: Ընդհանուր առմամբ` հայաշունչ նկար է: Նկարին վրայ գրուած է նաեւ Աստուածաշուրնչէն վերցուած պատգամը.  «Արածեցրու իմ գառներին»:

Նկարը այժմ կը գտնուի Կաթոլիկ եկեղեցւոյ Առաջնորդարանին մէջ: Այն պիտի տարուի եկեղեցի, որպէսզի ցուցադրուի Հռոմի պապին:

Նկարը պատկերուած է մէկուկէս ամսուան ընթացքին: Ենթադրելի է, որ այն սրբապատկերի կը վերածուի: Այսինքն, նկարը պատրաստուած է շնորհակալութիւն յայտնելու Հռոմի պապին` այցելութեան եւ աղօթքներով միշտ հայ ժողովուրդի կողքին կանգնելու համար:

-Ին՞չ արձագանք գտաւ նկարը հասարակութեան մէջ:

-Բոլորէն միայն դրական կարծիք  լսած եմ: Նկարը այնքան հնչեղութիւն ստացաւ, որ պատրաստուած է նաեւ նկարի պատկերով կրծքանշաններ եւ փոքրիկ թռուցիկներ` աղօթքով: Ատոնք Գիւմրիի մէջ պիտի բաժնուին բոլոր 25 հազար ուխտաւորներուն: Իսկ Գիւմրիի կեդրոնական հրապարակի շէնքերուն վրայ` նկարի տեսքով մեծադիր պաստառներ պիտի  փակցուին:

–Պարոն Լաճիկեան, Հռոմի Ֆրանչիսկոս Պապի այցելութեամբ հայ ժողովուրդի կեանքին մէջ ի՞նչ նոր  էջ պիտի բացուի:

-Կը կարծեմ` Հռոմի պապի այցելութեամբ, բոլորիս համար նոր էջ պիտի բացուի` լուսաւոր եւ կենարար:

Ինչպէս ես վերադարձած եմ իմ ակունքներուս, այնպէս ալ` վստահ եմ, որ հազարաւոր հայեր կը վերաիմաստաւորեն իրենց կեցութիւնը եւ Հռոմի պապի այցելութենէն յետոյ` կը ցանկան վերադառնալ Հայաստան:

Ես այն կարծիքին եմ, որ Հայրենիքը աւելի խորը, գիտակցուած եւ ճշմարիտ սիրով սիրելու համար` պէտք է օտարութեան մէջ ապրիլ: Սա իմ անձնական փորձառութենէս կ’ըսեմ: Այս այցելութիւնը մեզի համար յոյսի շող պէտք է դառնայ, յուսադրող եւ հեղաբեկող խորհուրդ ունենայ:

Այն խորը համոզումը ունիմ, որ Ֆրանչիսկոս պապը իր տեղը պիտի գտնէ սուրբերու շարքին: Ան սովորական քահանայապետ չէ:

  -Պարո՛ն Լաճիկեան, վերջին տարիներուն դուք կ’ապրէիք ԱՄՆ-ի մէջ: Զրոյցի աւարտին կը խնդրէի` համառօտ պատմել Ձեր կեանքի ոդիսականի, այդ վերջին փոփոխութիւններուն մասին:

– Գոյութիւն ունի բնակիլ եւ ապրիլ հասկացութիւնը: Կարելի է ապրիլ Հայրենիքի մէջ, բայց չապրիլ Հայրենիքով, եւ կարելի է ապրիլ դուրսը` հոգիին մէջ կրելով Հայրենիքը:

Ի հարկէ, ամենաճիշդը եւ երանելին` Հայրենիքի մէջ Հայրենիքով ապրիլն է:

Մութ ու լոյս, ցուրտ տարիներուն եւ Գիւմրիի տնակային պայմաններուն պատճառով` կորսնցուցած էի  տուն ունենալու, ստեղծագործելու յոյսը. նուազագոյն պայմաններ չկային ապրելու համար: Ատիկա դարձաւ պատճառը, որ ես ընտանիքիս հետ բնակութիւն հաստատեմ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ:

Սակայն տարիները  զիս համոզեցին, որ ճշմարիտ արուեստագէտը չի կրնար օտարութեան մէջ ապրիլ. դուրսը հրաշալի կ’ապրիս, բայց չես ստեղծագործեր:

Ես այդ ընթացքին, ի հարկէ, հայկական համայնքէն ներս ցուցադրութիւններ  կազմակերպած եմ, իսկ վերջերս ալ` ՀՀ վաստակաւոր նկարիչի կոչում ստացայ:

Այս բոլոր հանգամանքները կարծես հող կը նախապատրաստէին` Հայաստան վերադառնալու համար: Արցախի մէջ տեղի ունեցած Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմը իմ հոգիս նոյնպէս ալեկոծեց, կ’ուզէի նկարներովս վերադառնալ:

Ապրիլ 5-ին արդէն Հայաստանի մէջ էի: Վերադարձայ ընդմիշտ, վերադարձայ ժողովուրդիս հետ ըլլալու հաստատակամութեամբ եւ ստեղծագործելու մեծ մղումով:

– Ին՞չ ուղղութեամբ կը ստեղծագործէք:

– Ստեղծագործական ճանապարհս բաւականին երկար  եղած է: Եթէ հետեւիք իմ ստեղծագործական կենսագրութեան, ապա կը տեսնէք, որ իմ ստեղծագործութիւններս քրիստոնէական, համազգային արժէքներով  յագեցած են:

Իսկ Ամերիկայի մէջ իմ գոյութիւնս իմաստաւորեցի` ստեղծելով Աստուածաշնչեան թեմաներով գործեր:

Աղէտալի երկրաշարժէն ետք  ես չէի կրնար նկարել, ձեռքս վրձին անգամ` չէի կրնար վերցնել: Ուժ չէի գտներ փլատակներն ու միւս դաժան տեսարանները նկարել: Տունս քանդուած էր, ի՞նչ սրտով պէտք է կարենայի Գիւմրին նկարել: Սա ինծի համար անընդունելի երեւոյթ էր: Ինքս ինծի վերագտնելու համար ժամանակ պէտք էր:

Այդ ժամանակ Գիւմրիի Սերգէյ Մերկուրովի անուան նկարչական դպրոցի տնօրէնն էի, եւ կը կարծէի, որ աւելի նպատակայարմար էր աւերուած դպրոցը վերանորոգել, քան նկարելով զբաղուիլ:

Այնուհետեւ ջրաներկ, թափանցիկ աշխատանքներէն յետոյ` Սուրբ Տիրամօր կտաւը պատկերեցի, որ իւղաներկով կատարուած մեծաչափ գործ է: Նկարը կը պատկերուի մեր աւանդական գորգի միջոցով` գիրկին մէջ Քրիստոս Մանուկը, իսկ երկրաշարժի մետաղեայ շիշերը սրբապսակ կը կազմեն:

Այս կտաւը այնքան մեծ ընդունելութիւն գտաւ, որ մեր օրերու մեծագոյն նկարիչներէն Գրիգոր Խանջեան ըսաւ. «Սա նոր խօսք է հայ կերպարուեստի պատմութեան մէջ:

Ամերիկայի մէջ շարունակեցի ստեղծագործել Աստուածաշնչեան թեմաներով, օրինակ` «Քրիստոսի ծնունդը», որ ամբողջութեամբ մանրանկարչութիւն է, «Քրիստոսը Խաչէն իջեցնելը», «Խորհրդաւոր ընթրիքը» եւ այլն:

Այս թեմաներով ստեղծագործելը  սփոփեց զիս եւ հոգիիս հանգստութիւն պարգեւեց:

Զրուցեց` Գէորգ Չիչեան