Ե­րէկ Կի­րա­կի 19 Ապ­րի­լին, Ա­թէն­քի մէջ բազ­մա­մարդ ներ­կա­յու­թեամբ նշո­ւե­ցաւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցը։ Ա­թե­նա­հա­յու­թիւ­նը հա­յու­թեան ար­դար պա­հան­ջա­տի­րու­թեան ձայ­նը լսե­լի դար­ձուց յու­նա­կան եւ մի­ջազ­գա­յին պե­տա­կան ու հան­րա­յին կար­ծի­քին մօտ։  Ա­թէն­քի կեդ­րո­նա­կան «­Փալ­լաս» սրա­հէն ներս ի­րա­գոր­ծո­ւած ձեռ­նար­կին ներ­կայ գտնո­ւե­ցան Յու­նաս­տա­նի պե­տա­կան-քա­ղա­քա­կան կեան­քի մեծ թի­ւով բարձ­րա­պաշ­տօն խորհր­դա­րա­նա­կան եւ քա­ղա­քա­կան դէմ­քեր, գլխա­ւո­րու­թեամբ պե­տա­կան նա­խա­րար Փա­նաեո­թիս Նի­քո­լու­տի­սի, Ար­դիւ­նա­բե­րու­թեան, բնա­պահ­պա­նու­թեան եւ ու­ժա­նիւ­թի նա­խա­րար Փա­նաեո­թիս Լա­ֆա­զա­նի­սի եւ Յու­նաս­տա­նի Զի­նո­ւած Ու­ժե­րու ընդ­հա­նուր պետ Մի­խա­յիլ Գոս­թա­րա­քո­սի։  Ներ­կայ էին օ­տար դի­ւա­նա­գի­տա­կան շրջա­նակ­ներ եւ զի­նո­ւորա­կան­ներ, քա­ղա­քա­պետ­ներ, լրագ­րող­ներ, ա­կա­դե­մա­կան­ներ, ո­րոնք յար­գե­ցին հա­յոց Մեծ Ե­ղեռ­նի զո­հե­րու յի­շա­տա­կը: Յատ­կան­շա­կան էր օ­տար դի­ւա­նա­գէտ­նե­րու ներ­կա­յու­թիւ­նը։ Ներ­կայ ե­ղան Գեր­մա­նիոյ, Ռու­սաս­տա­նի, Խ­րո­ւա­թիոյ, Լիթ­վա­յի եւ Լի­թուա­նիոյ, Չե­խիոյ, Ի­րա­քի, Էս­թո­նիա­յի, Զո­ւի­ցե­րիոյ, Պոս­նիա-­Հեր­ցե­կո­վի­նա­յի դես­պան­ներ եւ դես­պա­նու­թիւն­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ։ Ներ­կայ էր նաեւ Յու­նաս­տա­նի Բա­նա­կի գլխա­ւոր շտա­պի պե­տի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, «Է­վէլ­փի­տոն» սպա­յից վար­ժա­րա­նի պետ, զօ­րա­վար Տի­միթ­րիս Ռես­քոս: Օ­տար հիւ­րե­րուն հա­մար նա­խա­տե­սո­ւած էր խօս­քե­րու թարգ­մա­նու­թիւ­նը անգ­լե­րէն լե­զո­ւով:

Ձեռ­նար­կին ներ­կայ գտնո­ւե­ցան  Յու­նաս­տա­նի մօտ ՀՀ ար­տա­կարգ եւ լիա­զօր դես­պան Գա­գիկ Ղա­լա­չեա­նը, հայ կրօ­նա­կան յա­րա­նո­ւա­նու­թեանց պե­տե­րը եւ կրօ­նա­կան դա­սը, «Է­վէլ­փի­տոն» սպա­յից վար­ժա­րա­նէն ներս ու­սա­նող հայ կուր­սանդ­նե­րը, ի­րենց ղե­կա­վար՝ Հա­յաս­տա­նի ռազ­մա­կան  կցորդ գնդա­պետ Սա­մո­ւէլ Ռա­մա­զեա­նի  գլխա­ւո­րու­թեամբ:
Ա­ւելց­նենք նաեւ հե­տե­ւեալ ներ­կա­յու­թիւն­նե­րը.- Պե­տա­կան փոխ նա­խա­րար Թե­րենս Քուիք, խորհր­դա­րա­նի նախ­կին նա­խա­գահ եւ Հա­յաս­տան-­Յու­նաս­տան խորհր­դա­րա­նա­կան բա­րե­կա­մու­թեան խում­բի նա­խա­գահ Ա­փոս­թո­լոս Գաք­լա­մա­նիս, Հայ-­Յու­նա­կան բա­րե­կա­մու­թեան խում­բի փոխ նա­խա­գահ Ա­թա­նա­սիա­տիս եւ քար­տու­ղար Ան­տո­նիս Փաւ­լի­տիս, ՓՈԹԱ­Միի եւ­րոե­րես­փո­խան Քիր­քոս Միլ­թիա­տիս, Պաշտ­պա­նու­թեան-Ար­տա­քին գոր­ծոց եւ Կր­թու­թեան նա­խա­րա­րու­թեանց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, հել­լէն խորհր­դա­րա­նա­կան կու­սակ­ցու­թեանց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, Փի­րէա­յի փոխ մարզ­պետ Ղավ­րի­լիս, Փի­րէա­յի քա­ղա­քա­պետ Մո­րա­լիս, Նի­քէա -­Ռեն­տիի քա­ղա­քա­պետ Եոր­ղոս Իոա­քի­մի­տիս, Ա­թէն­քի քա­ղա­քա­պե­տի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը, Յու­նաս­տա­նի ցա­մա­քա­յին, ծո­վա­յին ու­ժե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, ինչ­պէս նաեւ ա­սո­րա­կան, յու­նա­կան եւ պոն­տա­կան, հրէա­կան քա­ղա­քա­կան-ըն­կե­րա­յին միու­թիւն­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ եւ հա­մալ­սա­րա­նա­կան փրո­ֆէ­սէօր­ներ: Ս­րա­հի մուտ­քին կանգ­նած էին եւ պաշ­տօ­նա­կան հիւ­րե­րը պա­տո­ւի կ­’առ­նէին Հ.Մ.Ը.Մ.ի   սկաուտ-ա­րե­նուշ­նե­րը, ո­րոնք ի­րենց լրիւ կազ­մե­րով, գայ­լիկ-ար­ծո­ւիկ­նե­րով  եւ խմբա­պետ­նե­րու ա­ռաջ­նոր­դու­թեամբ գլխա­ւո­րե­ցին նաեւ քայ­լար­շա­ւը դէ­պի Սին­տաղ­մա:

Յայ­տա­գիր

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կը յար­գե­լով, ներ­կա­նե­րը մէկ վայր­կեա­նի յոտն­կայս լռու­թիւն պա­հե­ցին։ Օ­րո­ւայ նա­խա­գահն էր ընկ. Ա­րաք­սի Ա­բէ­լեան-­Գո­լա­նեան, որ «կը յի­շեմ եւ կը պա­հան­ջեմ» կար­գա­խօ­սի հի­մամբ՝ շեշ­տեց 100ա­մեա­կի ձեռ­նարկ­նե­րու կազ­մա­կերպ­ման խոր անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, որ­պէս յուշ մեր ան­ցեա­լին, այլ նաեւ պա­հանջք եւ յա­րա­տեւ պայ­քա­րի խոս­տում, մին­չեւ հա­յու­թեան ար­դար պա­հանջք­նե­րու ի­րա­կա­նա­ցու­մը։

Տոքթ. Է­լէ­նի Թէո­խա­րուս

Գրական ոճով, բայց նոյն պա­հուն սուր քա­ղա­քա­կան խօս­քով հան­դէս ե­կաւ Կիպ­րո­սի եւ­րոե­րես­փո­խան տոքթ. Է­լէ­նի Թէո­խա­րուս։ Ան զգա­յա­ցունց իր խօս­քե­րով, դա­տա­պար­տեց Թուր­քիոյ մեր­ժո­ղա­կան կե­ցուած­քը, մատ­նա­ցոյց ը­րաւ Թուր­քիոյ փան­թու­րա­նա­կան ծրագ­րի ծալ­քե­րը, շեշ­տեց Ատրպէյ­ճա­նի յար­ձա­կո­ղա­պաշտ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը եւ բա­ցա­յայ­տեց Թուր­քիոյ-Ատր­պէյ­ճա­նի կեղ­ծա­ւոր կե­ցո­ւածք­նե­րը։
Տոքթ. Թէո­խա­րուս մարդ­կա­յին բա­րո­յա­կան բարձր ար­ժէք­ներն ու սկզբունք­նե­րը վկա­յա­կո­չե­լով՝ խօ­սե­ցաւ հայ ազ­գի պատ­մու­թեան մա­սին, հե­րո­ս ա­կան Ար­ցա­խի ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րը վկա­յա­կո­չե­լով եւ յոյս յայտ­նե­լով որ օ­րը պի­տի գայ երբ Կիպ­րո­սի ա­զա­տագ­րումն ալ պատ­մա­կան ի­րո­ղու­թիւն պի­տի դառ­նայ։ Ան անդ­րա­դար­ձաւ հայ-յոյն ազ­գե­րու եղ­բայ­րա­կան դա­րա­ւոր ու ճշմա­րիտ կա­պե­րուն, նշե­լով թէ իր մտքին մէջ վառ կը պա­հո­ւին հայ գաղ­թա­կան բե­կոր­նե­րը, ո­րոնք ա­պաս­տան փնտռե­ցին ու գտան հիւրըն­կալ Յու­նաս­տա­նի եւ Կիպ­րո­սի մէջ։

Վ­կա­յա­կո­չեց հայ մե­ծա­նուն բա­նաս­տեղ­ծու­հի Սիլ­վա Կա­պու­տի­կեա­նի հետ իր հան­դի­պու­մը, նշե­լով թէ օ­րի­նա­կե­լի էր բա­նաս­տեղ­ծու­հիի յղած նա­մա­կը թուրք գրող Նա­զիմ Հիք­մե­թին, երբ կը գրէր ի­րեն թէ «կրնանք եղ­բայ­րա­նալ, կրնանք ի­րար սի­րել, նա­խա­պայ­ման է սա­կայն որ մեզ­մէ խլո­ւած հո­ղե­րը մե­զի վե­րա­դարձ­նէք»։ Նոյն այս վճռա­կամ կե­ցո­ւած­քը ցոյց տո­ւած էր յու­նա­կան ա­զա­տագրա­կան պայ­քա­րի դէմ­քե­րէն Ռի­ղաս Ֆե­րէոս, որ կը գրէր թէ «­Յոյ­նե­րը եր­բեք խա­ղա­ղու­թիւն չեն կրնար կնքել, յու­նա­կան հող գրա­ւած բռնա­պե­տի հետ»։
Տոքթ. Թէո­խա­րուս խօ­սե­ցաւ նաեւ ան­ցեալ Չո­րեք­շաբ­թի օր Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նէն ներս որ­դեգրուած Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ա­մեա­կի բա­նա­ձե­ւի մա­սին, նշե­լով թէ ա­զատ եւ ար­դար մար­դոց պարտք է յի­շեց­նել Թուր­քիոյ իր պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րը, մա­նա­ւանդ այ­սօր, Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն 100 տա­րի­ներ ետք, գի­տակ­ցե­լով թէ ազ­գի մը ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը պատ­մա­կան ճշմար­տու­թիւն ըլ­լա­լէ ան­դին՝ նաեւ քա­ղա­քա­կան ի­րո­ղու­թիւն մըն է։ Թուր­քիա ա­ռանց անդ­րա­դար­ձած ըլ­լա­լու իր գոր­ծած ո­ճի­րի ծա­ւա­լի մա­սին, կը հա­մար­ձա­կի բա­խել Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան դու­ռը, յա­մա­ռօ­րէն ժխտե­լով ա­ռե­րե­սո­ւիլ իր ան­ցեա­լին հետ, յա­մա­ռօ­րէն ան­տե­սե­լով մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւա­կան սկզբունք­ներն ու պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րը։

«Ողբ Ա­տա­նա­յի», «­Հի­մի էլ լռե՞նք» եւ «­Տէր Զօր» եր­գե­րով հան­դէս ե­կաւ Հա­մազ­գա­յի­նի «­Յա­կոբ Փա­փա­զեան» երկ­սեռ երգ­չա­խում­բը, ղե­կա­վա­րու­թեամբ Տ. Հ­րայր Աւ. Քհնյ. Նի­կո­լեա­նի եւ դաշնակի ընկերակցութեամբ Կարօ Պարտաքճեանի։ ­Յայ­տա­գի­րը շա­րու­նա­կո­ւե­ցաւ ող­ջոյ­նի խօս­քե­րով։ Հան­դէս ե­կան Ա­տի­կէի փոխ մարզ­պետ Էր­մի­նա Քիփ­րիա­նի­տու, Յու­նաս­տա­նի մօտ ՀՀ ար­տա­կարգ եւ լիա­զօր դես­պան պրն. Գա­գիկ Ղա­լա­չեան, հել­լէն խորհր­դա­րա­նի փոխ նա­խա­գահ պրն. Պա­լա­ֆաս, հել­լէն կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ Ազ­գա­յին Պաշտ­պա­նու­թեան փոխ նա­խա­րար Նի­քոս Թոս­քաս։ Բո­լո­րը դա­տա­պար­տե­ցին Թուր­քիոյ կե­ցո­ւած­քը, որ ու­ժը չէ ու­նե­ցած ըն­դու­նե­լու պատ­մա­կան ճշմար­տու­թիւ­նը եւ կը շա­րու­նա­կէ ա­ղա­ւա­ղում­նե­րով ու կեղ­ծիք­նե­րով մեր­ժո­ղա­կան կե­ցո­ւածք ցու­ցա­բե­րել։
Հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան խօս­քը ար­տա­սա­նեց Ար­ման Մէ­նէն­տեա­նը եւ յայ­տա­գի­րը ա­ւար­տե­ցաւ «Էվ­րիթ­մոն» լա­րա­յին քա­ռեա­կին կող­մէ հրամ­ցո­ւած հայ­կա­կան ե­րաժշ­տու­թեամբ։

Քայ­լար­շաւ եւ ձաղկեպ­սակ­նե­րու զե­տե­ղում

Ա­պա բո­լոր ներ­կա­նե­րը, ա­ռաջ­նոր­դո­ւե­լով Հ.Մ.Ը.Մ.ի սկաու­տա­կան խում­բե­րով եւ ե­րի­տա­սար­դա­կա­նի պար­զած պաս­տառ­նե­րով յա­ռա­ջա­ցան Սին­տաղ­մա­յի հրա­պա­րա­կը։ Ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կա­տարո­ւե­ցաւ Ա­թէն­քի քա­ղա­քա­պե­տու­թեան ֆան­ֆա­րի, եւ զի­նուո­րա­կան պա­տո­ւոյ ջո­կա­տի ներ­կա­յու­թեամբ։
Ան­ծա­նօթ Զի­նո­ւո­րի յու­շա­դամ­բա­նին առ­ջեւ ձաղկեպսակ­ներ զե­տե­ղո­ւե­ցան, Յու­նաս­տա­նի պե­տա­կան եւ քա­ղա­քա­կան կեան­քի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն կող­մէ, 1915ի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 1.500.000 ան­մեղ հայ զո­հե­րու յի­շա­տա­կին:

Հել­լէն մա­մու­լին անդ­րա­դար­ձը

Անց­նող օ­րե­րուն հել­լէն ե­լեկտ­րո­նա­յին լրա­տո­ւա­կան կայ­քէ­ջեր, ինչ­պէս եւ տպա­գիր ազ­դե­ցիկ թեր­թեր («Է­լէֆ­թէ­րո­թի­փիա», «­Քա­թի­մե­րի­նի») լրա­տո­ւու­թեամբ եւ տար­բեր յօ­դո­ւած­նե­րով անդ­րա­դար­ձան Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցին եւ յու­նա­հայ գա­ղու­թի կող­մէ կազ­մա­կեր­պո­ւող պա­հան­ջա­տի­րա­կան ձեռ­նարկ­նե­րուն, յու­շե­լով հա­յու­թեան դէմ գոր­ծո­ւած ո­ճի­րի դա­տա­պարտ­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը:Յա­տուկ էին հե­ռա­տե­սի­լէն սփռո­ւած յայ­տա­գիր­ներ, Ապ­րի­լեան  ո­գե­կո­չա­կան ձեռ­նարկ­նե­րու կազ­մա­կերպ­ման ա­ռի­թով:

Մէ­կը Թե­սա­ղո­նի­կէի TV 100 կա­յա­նէն սփռո­ւած Պետ­րոս Հա­լա­ճեա­նի հար­ցազ­րոյցն էր, SKAI կա­յա­նէն սփռո­ւող Եոր­ղոս Աֆ­թիա­սի յայ­տագ­րէն ՀՅԴ Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ  Մա­րի Ե­ղի­շէ­յեա­նի ե­լոյ­թը, Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դա­կան Միու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ Ռազ­միկ Էր­ջէ­նեա­նի եւ Վարդան Չի­չէ­քեա­նի ե­լոյ­թը «­Ռա­տիօ Մաք­սի­մում» ռա­տիո­կա­յա­նէն:

Այս մասին յայտնած է Ազատ օր: