Ավստրալացի բանաստեղծուհի, արձակագիր Մարսելլա Փոլեյնը, որ մայրական կողմից հայ է, հեղինակն է Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող «Աշխարհի եզրը» (The Edge of the World) վեպի, Հայաստանում է «Գրական տապան» միջազգային ամենամյա փառատոնի շրջանակներում, որն այս տարի Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի կապակցությամբ կրելու է «Գրական տապան. ապրիլ» խորագիրը: Tert.am-ի հետ զրույցում Մարսելլա Փոլեյնը ներկայացրել է մանրամասներ իր գրքի պատմությունից և Ցեղասպանության վերաբերյալ իր մտորումները: 

-Տիկի՛ն Մարսելլա, ինչպե՞ս ծնվեց այս վեպը գրելու միտքը: 

-«Աշխարհի եզրը» գիրքը ներկայացնում է այն պատմությունը, որ իմ մայրն է ինձ պատմել: Երբ փոքր էի, նրան հարցեր էի տալիս իր ընտանիքի պատմության մասին, սակայն նա այդ պահերին կարծես «սառչում» էր և չէր կարողանում հարցերիս պատասխանել: Երբ ավելի մեծացա և սկսեցի նույն հարցը տալ, մայրս ինձ պատմեց ամբողջ պատմությունը: Ես ու մայրս խոսակցություն ունեցանք, որը տևեց շուրջ 13 տարի՝ մինչև մորս մահը: 1999 թվականին, երբ որոշեցի վերադառնալ համալսարան և ասպիրանտուրայում շարունակել ուսումս, այդ ժամանակ էլ սկսեցի գրել «Աշխարհի եզրը» գիրքը: 8 տարի տևեց, որ ես կատարեի ուսումնասիրություններ և գրեի այս գիրքը: Ցավոք, մայրս գրքի հրատարակումից մեկ տարի առաջ մահացավ, թեև նա շատ լավ գիտեր, թե ինչի մասին է գիրքը: Գիրքը բաժանված է երեք մասի. առաջինը երևակայական մասն է, այսինքն՝ այն, թե ինչպես եմ ես պատկերացրել Ցեղասպանությունը, սակայն այդ երևակայական պատմությունը հիմնված էր ուսումնասիրությունների, հետազոտությունների, ինչպես նաև մորս պատմած պատմությունների վրա:

Երկրորդ մասը նվիրված է իմ մորը, թե ինչպես էր նա մեծանում Երուսաղեմում, Ցեղասպանությունից հետո, որպես սփյուռքի ներկայացուցիչ: Երրորդ մասն արդեն Ավստրալիայում իր կյանքի մասին է: Ես փորձում էի բացահայտել, թե ինչ էր տեղի ունեցել ընտանիքում Ցեղասպանության տարիների ընթացքում:

-Գիրքը հրատարակելիս ինչ-որ խոչընդոտների չե՞ք հանդիպել: 

-Ցեղասպանություն երևույթը հենց բավականին բարդ հասկացություն է և հաճախ այն կա՛մ հետաքրքրություն չի առաջացնում, կա՛մ անտեսվում է, կամ էլ ուղղակի ինձ լավ չեն հասկանում, երբ ես խոսում եմ այդ մասին: Մի օրինակ բերեմ, վերջերս մի խանութում էի և հայկական գորգ էի գնում: Վաճառողը ծանոթ էր հայերին։ Մենք խոսում էինք հայերի ու Հայաստանի մասին. վաճառողի մոտ մի ծեր մարդ կար, ով լսում էր մեր խոսակցությունը, նա ինձ հարցրեց, թե ես հա՞յ եմ, և հետո հարցրեց, թե արդյո՞ք Ցեղասպանությունը կրոնական հողի վրա է տեղի ունեցել։ Երբ փորձեցի ամբողջական պատասխան տալ այդ հարցի վերաբերյալ, նա չցանկացավ լսել: Այդպիսի դեպքեր շատ հաճախ են պատահում:

-Դուք մայրական կողմից հայ եք, զգո՞ւմ եք Ձեր մեջ ու Ձեր ստեղծագործություններում գենետիկական հիշողությամբ, որ Ձեր նախնիները Եղեռն են տեսել: 

-Իհարկե՛, դա կա, բայց չեմ կարող ասել, թե ինչպես է այն գործում։ Ես անընդհատ այդ ազդեցությունը զգում եմ, դա կարծես ներքուստ, մաշկի հյուսվածքներում լինի, որն ուղղակի մեզ կպած է և չի կարող դուրս գալ մեզանից:

-Ձեզ վրա պարտականություն դրե՞լ եք, որ մարդկանց իրազեկեք Հայոց ցեղասպանության մասին: Գուցե «Աշխարհի եզրը» վեպը հենց այդ նպատակի՞ն է ուղղված: 

-Միանշանակ այո՛, ես ինձ պարտավորված եմ զգում տեղեկացնել, ու գիրն էլ հենց այդ նպատակով է գրվել։ Ես ինձ շատ վատ եմ զգում, որ հայերի ու հենց ցեղասպանության հարցերում շատ հաճախ արհամարհանք է լինում։ Ինչ վերաբերում է գրքին, ապա այն շատ խորհրդանշական է, քանի որ այն և՛ իմ ընտանիքի պատմությունն է, և՛ իմ ընտանիքի պատմությունը չէ, քանի որ այն նման է շատ հայ ընտանիքների պատմություններին և կարծես թե բոլորին է վերաբերում:

-Ձեր վեպում ներկայացրել եք թուրքահայ ընտանիքի պատմություն՝ 1900-ից մինչև 2000-ականները: Դրանով փորձել եք ասել, որ 100 տարի շարունակ այս խնդիրը լուծված չէ՞: 

-Շատ դժվար է լինել այլ երկրում և ներկայացնել Ցեղասպանության պատմությունը: Այստեղ երկու հակադրություն կա. լինելով հայ՝ իմ մայրը չէր ուզում այդ ամենի միջով կրկին հիշողություններով անցնել, սակայն նա չէր կարող ժխտել կամ մոռանալ, որ հայ է արմատներով: Ես այս գրքի միջոցով ուզում եմ տեղեկացնել աշխարհին և հետաքրքրություն առաջացնել, թե ինչու է այս անարդարությունը շարունակվում և ինչ կլինի սրա վերջը:

-Որպես մտավորական, ի՞նչ հեռանկար եք տեսնում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար: 

-Իմ հայ գործընկերները կարծում են և համոզված են, որ ամեն ինչ լավ կլինի, որ Ցեղասպանության փաստը կընդունվի Թուրքիայի կողմից, բայց ես չեմ կիսում իրենց կարծիքը: Հույս ունեմ, որ ես սխալ կլինեմ, բայց տեսնում եմ, որ այսքան քայլեր են ձեռնարկվել, սակայն դրանք դրական արդյունք չեն ունեցել. չեմ կարծում, թե թուրքերը կընդունեն իրենց արածը: