Չեխահայ Մարիամ Ղարիբյանը բնությունից օժտված է ստեղծագործելու տաղանդով. երեք ուղղությամբ է աշխատում` միաժամանակ նկարում, ասեղնագործում և հագուստներ է ձևավորում: Մարիամն այս ամենն անում է սիրով, առանց իսկ ձանձրույթի: Պատճառը մեկն է՝ սիրում է իր աշխատանքը:

«Հայերն այսօրի» զրույցը Մարիամ Ղարիբյանի հետ ոչ միայն ստեղծագործական ընթացքի, այլև Հայաստանում վերջնական հաստատվելու որոշման մասին է:

-Մարիա՛մ, մինչ Չեխիա մեկնելը Հայաստանում ի՞նչով եք զբաղվել:

-Դպրոցն ավարտելուց հետո՝ սովորել եմ Հենրիկ Իգիթյանի անվան Գեղագիտական դաստիարակության կենտրոնում: Ավարտելուց հետո որպես լաբորանտ եմ աշխատել, որից հետո Հենրիկ Իգիթյանն ինձ խմբեր վստահեց:

Այդ ժամանակ նաև հին հայկական ասեղնակարերն էի սովորում, ինձ հետաքրքիր էր հատկապես Այնթափի ասեղնագործությունը: Հետագայում արդեն՝ ասեղնագործություն դասավանդեցի և միաժամանակ լուրջ արվեստագետների մոտ նկարչություն սովորեցի: 10 տարի` մինչև 1994 թվականը, դասավանդել եմ Գեղագիտական դաստիարակության կենտրոնում:

Չեխիայում ասեղնագործությամբ այդքան էլ չեմ զբաղվել. ժամանակս տրամադրել եմ նկարելուն: Զարդակիրառական նկարներ եմ նկարում, ցուցադրությունների մասնակցում: Այնուհետև ես ու եղբայրս Չեխիայում բացեցինք «Armenian ArtGallery»-ին, ապա՝ «GJ ArtGallery»-ին: Պատկերասրահներում տարբեր ցուցադրություններ էինք կազմակերպում և ներկայացնում ոչ միայն հայազգի ստեղծագործողներին: Սակայն մեր կամքից անկախ, հայերի աշխատանքներն ավելի շատ էին ցուցադրվում: Ու երբ մի անգամ  չեխ լրագրողներից մեկը հարցրեց, թե ինչու է մեր պատկերասրահում հայազգի նկարիչների ստեղծագործությունները գերակշռում, պատասխանեցի, որ հայ ազգի մեջ շատ տաղանդավոր նկարիչներ կան, և որ հայերը ստեղծագործելու մեծ  ջիղը ունեն:

 Պարբերաբար նաև մշտական ցուցադրություններ ենք ունենում ամբողջ Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում :

-Ինչու՞ ընտրեցիք Այնթափի ասեղնագործությունը:

– «Գաղտնիքը» թաքնված է մանկությանս տարիների մեջ: Քանի որ տեսողական որոշակի խնդիրներ ունեի, մայրիկս չէր թողնում ասեղնագործության դասերի հաճախել, նույնիսկ շատ կարդալ էր արգելում: Միայն թույլատրում էր երաժշտությամբ և նկարչությամբ զբաղվել:

Դպրոցում տեղեկացա, որ Հասմիկ Ստեփանյան անունով մի կին, որը ասեղնագործության մասնագետ էր, հայկական ասեղնակարեր է սովորեցնում: Ես տասնչորս տարեկան էի, և այդ մասին լսելով՝ ոգևորվեցի շատ և որոշեցի ամեն գնով ուսումնասիրել Այնթափի ասեղնագործությունը:

Այնթափի կարերի նրբությունը, աշխատանքերի «քչախոսությունը» և թափանցիկությունը գրավեց ուշադրությունս:

Ընդամենը 12 տարի եմ  Այնթափի ասեղնագործություն ուսումնասիրել, որն, անշուշտ, վերջնական ուսումնասիրության համար երկար ժամանակահատված չէր: Բայց կարողացա բավականին հմտանալ:

Ի դեպ, Այնթափի հետ ոչ մի կապ չունենալով եմ ընտրել այդ ուղղությունը (պոլսահայի և մշեցու ժառանգ է-հեղ.): Մայրիկիս տատիկը նույնպես ասեղնագործությամբ է զբաղվել:

-Տեղյակ եմ նաև, որ հագուստի ձևավորմամբ  եք զբաղվում:

-Այո՛: Հայկական ավանդական ասեղնագործությունն օգտագործում եմ ժամանակակից զգեստների ձևավորման մեջ՝ ստեղծելով հնի և նորի յուրահատուկ համադրություն: Հագուստիս ցուցադրությունները կայացել են Հայաստանում և Ամերիկայի Միացյալ Նահագներում՝ ART Fast փառատոնի շրջանակներում:

Ցանկացած աշխատանք ստեղծելիս՝ լինի նկարչություն, ասեղնագործություն, թե հագուստի ձևավորում, այնպես եմ անում, որ հայկական հետքն անպայման երևա: Հայ լինելով հանդերձ՝ այդ քայլը չես կարող շրջանցել.այն ժառանգաբար արյանդ հետ  է գալիս:

Ես Սփյուռքում հայ նկարիչների գիտեմ, որոնք երբեք Հայաստանում չեն եղել, սակայն իրենց աշխատանքներում հայկական գույները և ոգին պարտադիր  պահպանում են, նրանք որպես հայ են նկարում:

Լիոնում Անի Էքմեջյան անունով նկարչուհի է ապրում: Նա երկու տարին մեկ ամենաճանաչված պատկերասրահներում ցուցահանդեսներ է կազմակերպում, որի ժամանակ ամբողջ Եվրոպայից և ԱՄՆ-ից մոտ 60 հայ նկարիչ է մասնակցում: Մտնում ես ցուցասրահ ու միանգամից հայկական մթնոլորտով ես համակվում: Նրանց նկարներին նայելով՝ չես կարող այլազգի նկարիչների աշխատանքների հետ շփոթել:

Սա խոսում է այն մասին, որ հայի տեսակը հզոր է. մեզ ինչքան փորձում են ճնշել, այնքան ավելի ենք ուժեղանում: Պետք է գիտակցենք հայ լինելու իրական արժեքը, ավելի գոտեպնդվենք ու համախմբվենք:

-Նկարչություն, ասեղնագործություն, հագուստի դիզայն: Ինչպե՞ս եք կարողանում այդ ամենն իրար զուգորդել:

-Առհասարակ բոլոր ճյուղերն էլ հոգեհարազատ են ինձ, սիրով եմ աշխատում: Գերակշռող մաս չկա, նկարչությունը պարզապես իմ ստեղծագործական ուղու հիմքն է հանդիանում:

Միշտ ասում եմ՝ եթե արվեստն ու արհեստն իրար հետ չհամագործակցեն, մեկը մյուսով չձուլվեն, ապա վերջնական արդյունքը լավ չի ստացվի:

Օրվա ընթացքում միաժամանակ երեք ուղղությամբ կարող եմ աշխատել (կախված նրանից, թե այդ պահին ինչ հոգեվիճակում եմ) և, բնավ, չհոգնել:

– Եվ ի՞նչ հոգեվիճակ պետք է ունենաք ստեղծագործելու համար:

-Հոգեվիճակները տարբեր են: Երբ տխուր եմ լինում ու սկսում եմ ստեղծագործել, ապա այդ աշխատանքները մնում են տանս պատերի ներսում` դառնալով իմ սեփականությունը:

Մարդիկ մեղավոր չեն, որ այդ հոգեվիճակի մեջ եմ գտնվում, նրանց միայն լուսավորը պետք է տաս, որն, իրոք, լույս ու սեր կբերի: Հաճախ եղել է, երբ հաճախորդները ցանկացել են այդ տխրությունից «ծնված» նկարները գնել, սակայն ես չեմ համաձայնել:

Անգամ այն դեպքում, երբ ինձ գումար է անհրաժեշտ եղել, այդ քայլին գնալու  բարոյական իրավունք չեմ ունեցել:

-Չեխիայում համայնքային կյանքին ներգրավվա՞ծ եք:

– Ժամանակին համայնքում ակտիվ գործունեություն եմ ծավալել: Չեխիայի հայկական շաբաթօրյա դպրոցում նկարչության և ասեղնագործության պարապմունքներ էի անցկացնում: Միշտ էլ ասել եմ՝ եթե ցանկացողներ լինեն, թեկուզ անահատական պարապմունքերի միջոցով՝ պատրաստ եմ դասընթացներ անցկացնել:

Համայնքը համախմբված է Չեխիայում ՀՀ դեսպանատան շուրջ՝ դեսպան Տիգրան Սեյրանյանի գլխավորությամբ: Մեր դեսպանը համայնքային կյանք ստեղծելու ուղղությամբ մեծ աշխատանքեր է կատարում: Համայնքում հայապահպանական տարբեր ծրագրեր են իրականացվում:

Ամեն տարի ապրիլի 24-ին մեծ պատասխանատվությամբ ենք պատրաստվում Հայոց ցեղասպանության սրբադասված նահատակներին նվիրված միջոցառումներին:

2012 թվականին չեխ նկարիչ Ջիրզի Նոսեկի նկարների ցուցադրությունը կազմակերպեցինք, որն ամբողջությամբ նվիրված էր Հայաստանին: Շատ էինք ուզում, որ հայերը ճանաչեին նրան: Նկարելու համար նա ամեն տարի Հայաստան է եկել, իսկ մինչև 1995 թվականը Արցախ է այցելել՝  էտյուդներ պատրաստելու նպատակով:

 – Դժվարությա՞մբ եք բաժանվում Ձեր աշխատանքերից:

-Այո՛: Աշխատելիս գիտակցում եմ, որ դրանք արդեն իրենց «հասցեատերն» ունեն, բայց, միևնույնն է, ենթագիտակցորեն բաժանումը դժվար է ստացվում: Նկարներ կան, որ միանգամից գտնում են իրենց տերերին: Չեմ կարող ասել, թե այդ սկզբունքը բնության որ օրենքով է գործում, սակայն, հավատացնում եմ՝ այդպես է:

Տվյալ դեպքում մտածում եմ` ամեն ինչ ի վերուստ` Աստծուց է տրված, ես ընդամենը միջնորդ եմ աշխատանքների և մարդկանց միջև:

Երբեմն զարմանում եմ, որ մարդիկ իրենց «ես»-ն են առաջ տանում, բայց իմ աշխատանքերի մեջ իմ «ես»-ը չկա. Բարձրյալի նախախնամությունն է, և նրանից տրված շնորհը: Իհարկե, հեղինակը ես եմ, բայց եթե Աստծու կամքով չլիներ՝ ինձ մոտ ոչինչ չէր ստացվի:

– Այցելությունների ժամանակ ի՞նչ գույների մեջ եք բացահայտում Հայաստանը:

-Եթե բացակայության 20 տարիների ընթացքում Հայաստանում այսչափ փոփոխություններ են տեղի ունեցել, ուրեմն ամեն բան դեռ առջևում է:

Ինձ հաճախ են հարցնում, թե Հայաստանը Եվրոպայից ինչ կարող է ընդօրինակել: Ամեն անգամ կրկնում եմ, որ Եվրոպան մեզանից շատ բաներ պետք է վերցնի, այլ ոչ թե` հակառակը: Մենք ունենք ճաշակ, ազգային հարուստ մշակույթ, տարբեր բնագավառներում շնորհալի մարդիկ, որոնք Եվրոպայի համար օրինակ կարող են ծառայել:

Իսկ Հայաստանի և հայերի մասին միայն դրական կարող եմ արտահայտվել:

Երբեմն մարդկանցից լսում եմ, թե մեր երկրում անարդարություն, գործազրկություն և այլ արատավոր բարքեր են տիրում: Շտապեմ ասել, որ նույն պատկերը դրսում է: Դա նկատել եմ Չեխիայում ապրելու տարիներին, ինչպես նաև շրջագայելով եվրոպական, ամերիկյան երկրներում:

Ես ուղղակի հպարտանում եմ մեր հրաշալի երիտասարդներով, որոնց նմանն իմ տարիների երիտասարդների մեջ՝ չեմ տեսել: Համոզված եմ, որ հայերիս համար դեռևս պայծառ ու լուսավոր օրեր են գալու, մենք ուժեղ ազգ ենք և Աստծո պահածն ենք: Դժվարություններ միշտ էլ լինում են, մի փոքր համբերել է պետք:

 -Մարիա՛մ, հանդիպեցիք նաև ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանին: Հանդիպման արդյունքում համագործակցության ի՞նչ ուղիներ նշմարվեցին:

– Նախ ասեմ, որ շատ եմ սիրում և հարգում ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանին: Նրա՝ Հայաստան-Սփյուռք գործակցությանն ուղղված քայլերը, բարձր գնահատանքի են արժանի:

Մի քանի անգամ Պրահայում առիթ եմ ունեցել հանդիպելու նրան և միայն  ջերմություն, անկեղծություն եմ զգացել:

Հանդիպելով նախարարին՝ ցուցադրեցի ասեղնագործություններս և ասացի, որ ցանկանում եմ Հայաստանի թանգարաններից մեկում դրանք ցուցադրել և ինչու ոչ՝ հետագայում նաև նվիրել:

Քանի որ ինձ համար կարևոր էր Հրանուշ Հակոբյանի խորհուրդը, խնդրեցի ուղղորդել թանգարանի ընտրության հարցում: Նախարարը պատրաստակամություն հայտնեց աջակցել աշխատանքներս ցուցադրելու Հայաստանում՝ խորհուրդ տալով Երևանի պատմության թանգարանը: Այժմ քննարկումների և որոնումների մեջ ենք:

-Իսկ ի՞նչ նպատակով էիք Հայաստան այցելել:

–Եկել էի մասնակցելու «Արտ ֆեստ» միջազգային երիտասարդական բաց փառատոնին, որը կայացավ հունիսի 2-ից 12-ը: Ինձ համար անչափ հետաքրքիր փառատոն է: Աշխարհում երիտասարդներին նման հնարավորություններ  ընձեռող   մեկ այլ փառատոն չգիտեմ:

«Արտ ֆեստ»-ը երիտասարդներին թույլ է տալիս ոչ միայն իրենց աշխատանքներով ներկայանալ, այլև նոր ծանոթությունների դաշտ ստեղծել:

Փառատոնի շրջանակում՝ որպես հյուր, կենսափորձովս կիսվեցի երիտասարդների հետ, մասնագիտական խորհուրդներ տվեցի, լսեցի նրանց կարծիքները:  Ի դեպ, աղջիկս նույնպես այս տարի մասնակցեց փառատոնին, նա նույնպես հագուստի ձևավորող է: Ցանկանում եմ, որ այս փառատոնը հարատևի և կանաչ ճանապարհ ունենա:

-Կրկին սպասե՞նք Ձեզ Հայաստանում:

– Հուսով եմ, որ 20 տարի անց վերադառանալու եմ Հայրենիք՝ ընդմիշտ: Վերադառնալուց հետո ինձ հայրենադարձ չեմ համարի, քանի որ ես ՀՀ քաղաքացի եմ, ուրիշ երկրի քաղաքացիություն չեմ ընդունել: Արդեն Հայաստանում աշխատանքային մի քանի առաջարկություններ ունեմ: Եթե ամեն ինչ բարեհաջող ավարտվի, ապա հուլիսին կգամ և վերջնականապես Հայաստանում կհաստատվեմ:

Հարցազրույցը՝ Գևորգ Չիչյանի