Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին ընդառաջ Aysor.am-ը կը ներկայացնէ յատուկ նախագիծ, որուն ծիրէն ներս կ’անդրադառնանք այս օրերուն իրականացուող մշակութային նախագիծերուն: Aysor.am-ը զրուցած է ՀՀ Սփիւռքի նախարարութեան “Հայերն Այսօր” պարբերականի գլխաւոր խմբագիր Նայիրի Մկրտիչեանի հետ: Սփիւռքի նախարարութիւնը Ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցին կ’իրականացնէ “Ցեղասպանութեան հետեւանքով միլիոնաւոր երեխաներ լոյս աշխարհ չեկան” նախագիծը: Այդ ծիրէն ներս Հայաստանի ու աշխարհի տարբեր երկիրներու մէջ երեխաները կը լուսանկարուին Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակը յաւէրժացնող յուշարձաններու մօտ:

-Նայիրի, ինչպէ՞ս որոշեցիք նման նախագիծ իրականացնել:

-Նախագիծը ծնունդ առաւ բազմաթիւ քննարկումներու արդիւնքով: Մենք անընդհատ կը խօսինք մեր 1.5 մլն զոհերու մասին, կը խօսինք մեր տարածքներու, նաեւ մշակութային կորուստներու մասին: Սփիւռքի նախարարը յաճախ կը կրկնէր այն միտքը, թէ մենք ինչքան կը շատնայինք, եթէ չունենայինք այդ 1.5 մլն կորուստը: Ինչքան երեխաներ լոյս աշխարհ չեկան այդ պատճառով… Փորձեցինք այդ մտքին հնչեղութիւն տալ:

Միւս կողմէն, կը տեսնէինք, որ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցին ընդառաջ կան շարք մը ծրագիրներ, բայց չկայ ծրագիր, ուր ընդգրկուած ըլլային երեխաները` ի դէպ` ամբողջ աշխարհէն: Մտքերը համախմբելով` ստացանք այսպիսի նախագիծ: Նոյեմբերին եղած քննարկումներէն ետ Facebook անցի մէջ բացինք համապատասխան էջը, ուր կը տեղադրենք Հայաստանէն ու ամբողջ աշխարհէն մեզի ուղարկուող նկարները:

-Ինչպիսի՞ արձագանգներ ստացաք նախագիծի իրականացման առաջին օրերուն:

-Նախագիծի բացումը կատարեց Քուէյթի ազգային վարժարանը, այսինքն` երեխաներու առաջին լուսանկարները մենք ստացանք Քուէյթէն` հակառակ անոր, որ այնտեղ Ցեղասպանութեան նուիրուած յուշարձան չկար: Իրենք նկարեցին մեծ պաստառ մը, որուն վրայ պատկերաուած էր Ծիծեռնակաբերդը եւ դպրոցի` մօտ 200 երեխայ նկարուեցան մեր կոչով: Յետոյ նախագիծին միացան Հայաստանի դպրոցները` գրեթէ բոլոր մարզերէն եւ Արցախէն, ինչպէս նաեւ ԱՄՆ, Աւստրալիան, Լիբանանը, Հոլանտան` մօտ 9 երկիր ընդհանուր առմամբ արդէն մասնակցած է ու մասնակիցներու թուաքանակը հասած է մօտ 2100 երեխայի:

– Ինչո՞ւ երեխաները: Նման ծրագիրներ Ցեղասպանութեան ճանաչման ու դատապարտման պայքարի մեջ իրենց դերը ունին, ինչպէ՞ս որոշեցիք պայքարի մէջ ընդգրկել նաեւ երեխաները:

-Առաջին հերթին այս ամէնը փոխանցել երեխաներուն կը նշանակէ, որ դուն պայքարին երկար կեանք կու տաս: Մենք այս օրերուն նամակներ կը ստանանք բազմաթիւ  դպրոցներէ, ուր կը նշեն, որ երեխաները շատ հետաքրքրուած են եւ մեծ յուզումով, պատասխանատւութեամբ կը մասնակցին այս նախաձռենութեան: Սա արդէն երեխան դաստիարակելու ձեւ է, տարբերակ է: Յատկապէս, երբ երեխան կը տեսնէ, որ ահա իր դպրոցէն բացի` այլ դպրոց ալ կը միանայ ծրագրին, իր երկրէն բացի` այլ երկիր ալ կը միանայ… անիկա արդէն վարակիչ կը դառնայ` մեծցնելով տեղի ունեցողի հնչեղութիւնը: Նաեւ, քանի որ պաստառները տարբեր լեզուներով են, այդ մէկը կը նպաստէ, որ այդ կոչ-գաղափարը ոչ միայն հայախօս մարդոց շրջանակէն ներս տարածուի, այլեւ` շատ հասնի օտարներուն: Բնականաբար, շատ աւելի ազդեցիկ է, երբ այդ միտքը արտայայտող պաստառը կը բռնէ ոչ թէ մեծահասակը, այլ` երեխան:

– Կա՞ն նախագծին մասնակցող երեխաներ, որոնց ընտանիքի մէջ կան Ցեղասպանութիւնը տեսած, վերապրած մարդիկ:

-Կարծեմ, Սփիւռքէն մեր նախագիծին մասնակցող բոլոր երեխաներն ալ սերունդն են Ցեղասպանութենէն փրկուած հայերու: Մենք ի սկզբանէ նկատի առնելով այս միտումը` մտածած էինք միայն Սփիւռքի երեխաները մասնակից դարձնենք ծրագրին: Սակայն յետոյ մտածեցինք, որ սա ամբողջ հայութեան դատն ու խնդիրն է` այնպէս որ, պէտք է ընդգրկել նաեւ Հայաստանը: Հայաստանի մէջ մարզերու դպրոցներուն մենք կը տեղեկացնենք նախարարութեան, մարզպետներու միջոցով: Սփիւռքի պարագային` կը տեղեկացնենք մամուլի միջոցով, նամակներ կ’ուղարկենք տեղի հայկական կեդրոններ եւ այլն: Կարծեմ` յատկապէս մարտ ամսուն շատ նկարներ կը ստանանք ու անոնց թիւը Ապրիլ 24-ին կը հասնի 1.5 մլն-ի: Ձմրան` նախ տօնական օրերը կը խանգարէին, նաեւ եղանակը: Ի սկզբանէ, նախատեսուած էր, որ լուսանկարները պիտի կատարուին միայն Ցեղասպանութեան յուշարձաններու մօտ, յետոյ հասկցանք, որ այդ մէկը լրացուցիչ դժուարութիւն է, հետեւաբար որոշեցինք, որ այդ մէկը չպարտադրել: Օրինակ` Սուրիոյ պարագային` ինչպէ՞ս իրենց երեխաներու հետ մարդիկ այդ պայմաններու մէջ հասնին յուշարձանի մօտ: Կարելի է ըսել` տեղի ունեցող իրադարձութիւններէն ետք, այնտեղ ամէն տեղ ալ կարելի է Ցեղասպանութեան յուշարձան համարել: Այդ պատճառով ալ ըսինք` յուշարձանի մօտ երթալ` միայն հնարաւորութիւն ունենալու պարագային:

-Նայիրի´, ձեր նախագիծէն դուրս, կ’ուզենք Ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցին ընդառաջ իմանալ նաեւ Ձեր տեսակէտը` իբրեւ քաղաքացի: Շատ կը խօսուի, որ այս տարելիցը ջրբաժան կրնայ ըլլալ: Ըստ Ձեզի` ի՞նչ քայլեր պէտք է ձեռնարկէ մեր պետութիւնը ու ի՞նչ պատասխան քայլերու սպասէ Թուրքիայէն:

-Չեմ կարծեր, որ այս տարելիցը ջրբաժան կ’ըլլայ, քանի որ ասիկա մնայուն խնդիր է, որ չունի վերջ: Կարծեմ` մեր պայքարը բաժնուած է հանգրուաններու եւ 100-րդ տարելիցը, ոչ թէ վերջակէտ, այլ` նոր հանգրուանի սկիզբ կրնայ ըլլալ: Մենք հիմա կը պահանջենք եւ կը յիշենք, եւ երբ որ, յուսանք, Թուրքիան ալ ընդունի իրականութիւնը, անկէ ետք արդէն կը մտածենք մեր յաջորդ քայլերու մասին: ինչ կը վերաբերի Թուրքիոյ կողմէն եղած քայլերուն` եթէ կը սպասենք, որ այդ պետութիւնը կ’ընդունի…բնականաբար, շատ ցանկալի է, բայց կարծեմ` ոչ սպասելի: Սպասելի չէ, որ Թուրքիան այնքան խոհեմ գտնուի ու ընդունի տեղի ունեցածը: Ես քաղաքագէտ չեմ, որ որեւէ բան կանխատեսեմ, միայն գիտեմ, որ մենք կ’ուզենք ու կը սպասենք, որ այդ պետութիւնը խոհեմ գտնուի, բայց 100-րդ տարելիցին ընդառաջ կ’ընդունի: Իսկ նախագիծի մասով` կը ցանկամ ամփոփել ու կոչ ընել բոլոր կառոյցներուն, որպէսզի աջակցին` սա համահայկական ծրագիր է եւ բոլորս պէտք է շահագրգռուած ըլլանք, որ այն տարածուի եւ այդ կոչը աւելի մեծ հնչեղութիւն ստանայ: