Հայ-արժանթինական կապերն օրաւուր կ’ընդլայնուին եւ նոր ծաւալներ  ձեռք կը բերեն` այսպէս հազարաւոր քիլոմեթրերով իրարմէ հեռու գտնուող պետութիւնները մօտեցնելով, իսկ հայ եւ արժանթինեան ժողովուրդներուն դարձնելով անխախտ բարեկամներ: Այս բարեկամութեան  նոր արտայայտութիւն մըն էր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Արժանթին: Պատուիրակութեան կազմին է նաեւ ՀՀ Սփիւռքի նախարար տիկին Հրանոյշ Յակոբեան: Պաշտօնական հանդիպումներ ունենալով արժանթինեան ղեկավարներուն հետ, հիւրընկալուելով Պուէնես-Այրէսի քաղաքապետարանին մէջ, նախագահ Սերժ Սարգսեան հանդիպում ունեցաւ նաեւ այդ երկրի հայ համայնքի ներկայացուցիչներուն հետ` ձգտելով գտնել այն ուղիները, որոնք առաւել սերտ կը դարձնեն մեր երկու պետութեան միջեւ արմատաւորուած բարեկամութիւնը, որն արդէն հարիւրամեակներու պատմութիւն ունի:

Այո՛, հարիւրամեակներու, քանզի հայերն Արժանթինի մէջ յայտնուած են տակաւին 17-րդ դարուն եւ սկիզբ դրած ժողովուրդներու բարեկամութեան, որն ալ անկախ Հայաստանի ձեւաւորումէն ետք վերածուած է միջպետական բարեկամութեան: Արժանթինի մէջ շատերուն  յայտնի է զօրավար Խուան Ցեթցի (Յովհաննէս Ցեթցեան) անունը, որ ծնունդով Տրանսիլուանիայէն  էր (Հունգարիա): 1848 թ. ան մասնակցած է Հունգարական յեղափոխութեան, ապա Ղրիմեան պատերազմին: 1859 թ. Ցեթցը ամուսնացած է Պուէնոս Այրէսի նախկին նահանգապետ Ռոսասի զարմուհիին հետ եւ 1860 թուականէն բնակութիւն հաստատած Պուէնոս Այրէսի մէջ: Ան դարձած է Արժանթինի ռազմական քոլեջի հիմնադիրը, արժանացած նախագահ Սարմիենտոյի բարձր գնահատականին: Ցեթցիին ալ կրնանք համարել արժանթինահայ համայնքի հիմնադիրներէն: 1892 թուականէն սկսած Արժանթինը հրապուրիչ դարձաւ Սուրիայէն եւ Եգիպտոսէն ներգաղթեալներու համար, որոնց շարքերուն քիչ չէին հայերը: 1910 թ. Ատանայի կոտորածներէն ետք մօտ 2000 հայ բնակութիւն հաստատեց Արժանթինի մէջ, իսկ 1915-ի Ցեղասպանութենէն ետք շատ հայեր Եւրոպայէն մեկնեցան Արժանթին եւ բնակութիւն հաստատեցին այս հիւրընկալ երկրին մէջ: Ներկայիս հայերու թիւը Արաժնթինի մէջ կը կազմէ մօտ 100 հազար: Հայերու մեծ մասը կեդրոնացած է Պուէնոս Այրէսի մէջ, մօտ 5 հազարը կ’ապրին Գորթոպա նահանգին մէջ: Փոքրաթիւ հայկական համայնքներ կան Ռոսարիոյ, Մար տել Փլատայի մէջ, ինչպէս նաեւ Միսիոնես, Մենտոսա, Նէուկէն, Ռիօ Նեգրօ, Սանթա Գրուս նահանգներուն մէջ: Հայկական աւանդական ազգային կուսակցութիւններու տեղական կազմակերպութիւնները իրենց գործունէութիւնը կ’իրականացնեն մշակութային, հայրենակցական, բարեգործական եւ մարզական միութիւններու, ինչպէս նաեւ պարբերականներու միջոցով: Համայնքը կ’ապրի աշխոյժ հասարակական-քաղաքական կեանքով: Կը գործեն Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան Պուէնոս Այրէսի եւ Գորթոպայի մասնաճիւղերը (արժանթինահայ առաջին կազմակերպութիւնն է, հիմնադրուած  1911 թ.), «Արմէնիա» մշակութային ընկերակցութիւնը (ստեղծուած է 1951 թ. ՀՅԴ հովանաւորութեամբ), ՀՅԴ, ՌԱԿ, ՍԴՀԿ տեղական կազմակերպութիւնները` իրենց մշակութային, կրթական, երիտասարդական եւ մարզական ենթակառոյցներով, ՀՕՄ-ի մասնաճիւղը, Արժանթինահայ մշակութային միութիւնը, Մարաշի, Հաճընի հայրենակցական միութիւնները, «Սիրանուշ եւ Պօղոս Արզումանեան» հիմնադրամը, «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի արժանթինեան մասնաճիւղը, հայ-արժանթինեան առեւտրաարդիւնաբերական պալատը  ու այլ կազմակերպութիւններ: Համայնքի կեդրոնական մարմինը Հայաստանեայց Առաքելական եկեղեցւոյ հոգաբարձութիւնն է` «Հայ Կեդրոն» անուամբ: Կազմակերպութիւններուն կից ստեղծուած են 5-ական պարախումբեր եւ երգչախումբեր: Պուէնոս Այրէսի մէջ կը գործեն 6 հայ առաքելական (Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ, Սուրբ Պօղոս Պետրոս, Սուրբ Գէորգ, Սուրբ Յակոբ, Վարագայ Սուրբ Խաչ, Սուրբ Երրորդութիւն), 1 կաթոլիկ (Նարեկա Սուրբ Տիրամայր) եւ 2 աւետարանական եկեղեցիներ: 1990 թուականէն Արժանթինի թեմի առաջնորդն է Գիսակ արքեպիսկոպոս Մուրատեան: Պուէնոս Այրէսի մէջ կը գործեն Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ, ՀԲԸՄ Մարի Մանուկեան, Խրիմեան կրթական հաստատութիւնները, Մխիթարեան վարժարանը, Վիսենտէ Լոպեսի հայկական դպրոցը, Արծրունի եւ Սահակ Բագչեճեան վարժարանը: Ներկայիս Արժանթինի մէջ լոյս կը տեսնէ 7 հայկական թերթ` «Սարդարապատ»` /հայերէն եւ սպաներէն/ եւ «Արմէնիա» /հայերէն եւ սպաներէն/ շաբաթաթերթերը, «Նոր Սեւան» /հայերէն եւ սպաներէն/, «Generacion 3» /սպաներէն/, «Վարդանանք» /սպաներէն/, «Արարատ» /սպաներէն/, «Նոր Հաճըն» /հայերէն եւ սպաներէն/, «Տիբեթ» /սպաներէն/պարբերաթերթերը: Սպաներէն լեզուով եթեր կը հեռարձակուի մէկէն երկու ժամ տեւողութեամբ հայկական 9 ռատիօծրագիրներ:

Նախագահ Սերժ Սարգսեան հանդիպում ունեցաւ ահա այս աւանդական ու մեծ պատմութիւն ունեցող համայնքին հետ: Դիմելով արժանթինահայերուն, ՀՀ նախագահը մասնաւորաբար ըսաւ. «Հայրենիք-Սփիւռք գործակցութիւնը մեր կարեւորագոյն ռազմավարական ուղղութիւններից է: Այսօր մեր պետութիւնը սփիւռքահային գործընկերութիւն է առաջարկում, պատրաստ է հնարաւորութիւններ ընձեռել ներդրումներ կատարելու համար, ստեղծում է կառուցակարգեր, որպէսզի սփիւռքահայերը Հայրենիքում կարողանան շահութաբեր գործունէութիւն ծաւալել: Մեր խնդիրն է անցնել բարեգործութիւնից դէպի փոխշահաւէտ գործընկերութիւն: Ասել եմ եւ այսօր դարձեալ կրկնում եմ` եկէ՛ք հայրենիք, ներդրումնե՛ր կատարէք: Շահոյթ ստանալով` միաժամանակ կառուցէ՛ք մեր բոլորի երազանքների երկիրը: Աշխատատեղ ստեղծելով` օգնէ՛ք կանխել բոլորիս այդքան մտահոգող արտագաղթը: Հնուց եկած խօսք է` «ծառն արմատով է ծառ, տունը հիմքով է տուն»: Հայն իր հողի վրայ է ուժեղ ու երջանիկ, երկիրն իր զաւակներով է զօրաւոր ու անպարտելի…

Ինչ՞ն է մեզ` հայերիս, կապում իրար ծովերից ու ովկիանոսներից այն կողմ: Անշուշտ Հայաստանը: Մեզ կապում են պատմութիւնը, մեր ընդհանուր պատմական հայրենիքը եւ մեր կորուստները: Բայց ամէնից շատ մեզ կապում է ոչ թէ այն, ինչ կորցրել ենք, այլ այն, ինչը չենք կորցրել` գտել ենք: Այսինքն` այսօրուայ Հայաստանը: Ուրեմն, եկէք հարիւրապատիկ աւելի մեծ սիրով, խնամքով ու գուրգուրանքով վերաբերուենք Հայաստան հայրենիքին, որը կարողացել ենք փրկել մեծագոյն զոհողութիւնների գնով: Եկէ՛ք Հայաստան` վերատիրանալու նրան, քանի որ այն նաեւ ձերն է եւ ձեր զաւակներինը: Մեզ կապում են նաեւ ապագայ բոլոր յաղթանակներն ու այն ամէնը, ինչին հասնելու ենք ապագայում: Եկէ՛ք միասին օր առաջ կերտենք այդ ապագան: Այս անկայուն ու անապահով աշխարհում կա՞յ աւելի ապահով տեղ հայկականութիւնը վերալիցքաւորելու համար: Ես խիստ կասկածում եմ: Եւ ես ասում եմ բոլոր սփիւռքահայերին. եկէ՛ք Հայաստան կամ ամուր թելերով կապուէք Հայաստանին, եթէ ուզում էք քաղաքականապէս հայ մնալ կամ հայ լինել: Արդեօ՞ք աշխարհի երեսին կայ մի վայր, որտեղ հայոց լեզուն չի նահանջում: Այո՛, կա՛յ. եւ դա Հայաստանն է: Ներկայ Հայաստանն է հայոց լեզուի անմահութեան աւազանը: Ուրեմն, եկէ՛ք Հայաստան կամ աւելի յաճա՛խ եկէք Հայաստան վերամկրտուելու եւ ձեր զաւակներին վերամկրտելու այդ աւազանում: Հայաստանի մասին դրսում հազար ու մի պատմութիւն են պատմում. մի մասը` ճիշտ, մի մասը` չափազանցուած, մի մասը` լաւ, մի մասը` վատ: Բայց աւելի լաւ է մարդ մէկ անգամ տեսնի, քան հարիւր անգամ լսի: Ձեւաւորէ՛ք ձեր սեփական տպաւորութիւնը եւ սեփական պատկերացումը իրական եւ ոչ առասպելական հայրենիքի մասին: Համոզուա՛ծ եղէք, որ իրական Հայաստանը` Արցախով հանդերձ, աւելի գեղեցիկ ու հարազատ է, քան կարելի է երեւակայել… Եթէ չէք կարող ապրել Հայաստանում, ապա կարող էք ապրել Հայաստանով: Ապրել նրա յաջողութիւններով, հպարտանալ ձեռքբերումներով, կիսել նրա ցաւերն ու բեռը:  Մեր գլխաւոր նպատակակէտը, մեր ողջ գործունէութեան թիրախի կենտրոնը հայրենիքն է` իրական Հայաստանը: Ես եկել եմ ձեզ ասելու, որ դուք մասն էք այդ իրական ու կայացած Հայաստանի Հանրապետութեան: Բոլորիս հայրենիք Հայաստանը նաեւ դուք էք, սիրելի՛ հայրենակիցներ, սիրելի՛ արգենտինահայեր: Եզրակացութիւնը մէկն է. մեր ազգային ինքնութեան պահպանման եւ զարգացման առհաւատչեան Հայաստանն է…»:

Լեւոն Մութաֆեան