– Պարոն Մելքոնեան, ի՞նչ կարծիք ունէք «Սփիւռքի հեռանկարները գլոբալացուող աշխարհում» միջազգային համաժողովի մասին:
– Գաղափարն ինքնին ողջունելի է: Մենք միշտ ազգային խնդիրները դիտարկել ենք սեփական տեսանկիւնից, ինչը շատ խոցելի է: Մենք այսօր ունենք Սփիւռք, սփիւռքեան խնդիրներ: Չգիտես ինչու պարփակուել ենք այդ խնդիրների մէջ, կարծես թէ այն միայն մեզ է բնորոշ, այն դէպքում, երբ կան բազմաթիւ երկրներ, որոնք բաւականին մեծ սփիւռք ունեն: Պարզապէս մենք միշտ փորձում ենք Սփիւռքի խնդիրը ածանցել Ցեղասպանութեան խնդրի հետ, իսկ այդ ճանապարհը տանում է ինքնամեկուսացման: Նման համաժողովների կազմակերպմամբ մենք փորձում ենք հայկական Սփիւռքը տեսնել սփիւռքեան խնդիրների ընդհանուր հիմքի վրայ:– Որպէս պատմաբան` ինչպէ՞ս կը բնորոշէք հայկական Սփիւռքը:

– Հայկական Սփիւռքը շատ զգայական է: Ուղղակիօրէն 1915թ. Ցեղասպանութեան հետեւանքը լինելով` այդ զգայունակութիւնն իր մէջ պահպանւում է եւ այս իմաստով արմատապէս տարբերւում է միւս ժողովուրդների սփիւռքից: Թերեւս այս իմաստով կարելի է միայն համեմատել հրէական սփիւռքի հետ, որը կազմակերպուածութեան առումով աւելի բարձր հարթութեան վրայ է: Նման գիտաժողովներով, հետազօտութիւններով մենք կը կարողանանք գտնել սփիւռքի բանաձեւումը, բանալին` դրա հենքի վրայ կարեւորելով հայկական սփիւռքի առանձնայատկութիւնը:

– Ինչպէ՞ս է հնարաւոր ագային ինքնագիտակցութիւնը սփիւռքում պահել:

– Սա շատ բարդ խնդիր է.  Հայոց պետութեան եւ ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան առաջնային խնդիրներից մէկն է սա: Ինքնութեան պահպանման խնդիրն ամէն կերպ պէտք է Հայաստանի Հանրապետութեան հսկողութեան տակ առնուի, որ Սփիւռքի յետագայ ուծացումը չշարունակուի: Ցաւօք, Սփիւռքում այն կառոյցները, որոնք տասնամեակներ շարունակ դպրոց, ազգ, մշակոյթ են պահպանել, Հայոց պետականութեան անկախութեան պայմաններում զարմանալի հանգստութիւն են ցուցաբերում: Դրա մէջ մեծ վտանգ կայ,  այդ ամէնը չի կարելի թողնել Հայոց պետութեան վրայ: Հայրենիքը եւ Սփիւռքը համատեղ ուժերով պիտի հասկանան, որ երկուստէք ունեն լրջագոյն խնդիրներ. Հայաստանի Հանրապետութիւնը` որպէս հայրենիք, եւ Սփիւռքը` որպէս հայրենիքի անբաժանելի մաս: Օրինակ`  Հայաստանի Հանրապետութիւնը վաղուց պիտի մեխանիզմներ մշակէր սփիւռքեան դպրոցներին ուսուցիչներով ապահովելու համար: Մինչեւ հիմա մենք չունենք արեւմտահայերէնի ուսուցման որեւէ ԲՈՒՀ, կառոյց, որը մասնագէտներ պատրաստի եւ ուղարկի Սփիւռք: Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը դա յաջողութեամբ իրականացնում է, եւ հոգեւոր ծառայութեան մէջ բազմաթիւ քահանաներ,  վարդապետեր, եպիսկոպոսներ ունենք, ովքեր Սփիւռքում յաջող գործունութիւն են իրականացնում: Եգիպտոսի հայ համայնքում Աշոտ սրբազանը վարդապետ էր, մնաց այնտեղ եւ տարրալուծուեց համայնքի հետ: Այս պրակտիկան պիտի տեղափոխել նաեւ մշակոյթի, կրթութեան ոլորտ:

Զրոյցը վարեց Լուսինէ Աբրահամեանը