Ինչպէս հա­ղոր­դած էինք, Յու­լիս 29-30ին Սփիւռքի նա­խարա­րու­թեան եւ Գի­տու­թիւննե­րու Ազ­գա­յին Ակա­դեմիայի «Հ.Աճառեան» լե­զուի Հիմնարկի նա­խաձեռ­նութեամբ Երե­ւանի մէջ կա­յացաւ «Արե­ւելա­հայե­րէնի եւ արեւմտա­հայե­րէնի մերձեցման խնդիր­նե­րը» թե­մայով հա­մաժո­ղովը։ Այս առի­թով ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք Սփիւռքի նա­խարա­րու­հի Հրանոյշ Յակոբեանի հետ ու­նե­ցած մեր տե­սակ­ցութեան ման­րա­մաս­նութիւննե­րը։

«Նոր Յա­ռաջ» – Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թե­նէն ետք մօ­տաւո­րապէս 25 տա­րի տե­ւեց մին­չեւ որ արե­ւելա­հայե­րէնի եւ արեւմտա­հայե­րէնի մեր­ձեցման հար­ցը կա­ռավա­րական մա­կար­դա­կով կա­րելի եղաւ ար­ծարծել։ Ըստ ձե­զի որո՞նք են այն նպաս­տա­ւոր պայ­մաննե­րը որոնց շնոր­հիւ իրա­կանա­ցաւ այս կա­րեւոր հար­ցին քննարկման կազ­մա­կեր­պումը։

Հրա­նոյշ Յա­կոբեան – Կար­ծում եմ պատ­ճա­ռը նախ եւ առաջ Սփիւռք-Հայ­րե­նիք պե­տական քա­ղաքա­կանու­թեան աշխուժացումն էր, որով­հե­տեւ Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խաց­ման առա­ջին ժա­մանա­կահա­տուա­ծին կա­րելի չէր մտա­ծել լե­զուա­կան խնդիր­նե­րի մա­սին, քա­նի որ նախ պէտք էր Հայ­րե­նիքը կա­ռու­ցել, նոր հաս­տա­տու­թիւններ ստեղ­ծել, Ար­ցա­խի խնդի­րը լու­ծել, եւ այլն, եւ այլն։ Այ­սինքն մէկ խօս­քով ժա­մանակն էլ օգ­նեց մե­զի որ­պէսզի կա­րողա­նանք հաս­կա­նալ Սփիւռքի գլխա­ւոր հիմ­նա­հարցե­րը։

Պէտք է ասել որ Հ.Հ. նա­խագա­հի քա­ղաքա­կանու­թեան հիմ­նա­քարը դար­ձաւ նա­խարա­րու­թեան («ՆՅ» – Սփիւռքի նախարարութեան) ստեղ­ծումը, որ սկսեց մօ­տիկից զբա­ղուել սփիւռքեան խնդիր­նե­րով, որոնց կար­գին ամէ­նից գլխա­ւոր եւ անհրա­ժեշտ հար­ցե­րից մէ­կը` արեւմտա­հայե­րէնի պահ­պա­նու­մը, զար­գա­ցու­մը, տա­րածու­մը եւ գրող­նե­րի թուի աւե­լացումն է։

Այ­նուհե­տեւ մի շարք գի­տական թե­մանե­րով հան­դի­պումնե­րի, կլոր սե­ղան­նե­րի եւ հա­մայնքա­յին տե­սակ­ցութիւննե­րից յե­տոյ հա­մոզուեցինք եւ հա­սանք այն եզ­րա­կացու­թեան, որ մեր լե­զուի եր­կու ճիւ­ղերն էլ՝ լի­նելով պե­տական լե­զուի մաս­նիկներ, շարունա­կում են զար­գա­նալ եւ հա­մաձայն սահ­մա­նադ­րութեան պա­հան­ջին հարկ է գտնել այդ եր­կու ճիւ­ղե­րը իրա­րու մեր­ձեցնե­լու եղա­նակը։

Նկա­տի ու­նե­նալով որ լե­զուա­կան աշ­խարհում էլ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող մեծ դի­մադ­րութիւ­նը հետզհե­տէ մեղ­մա­ցաւ, մենք սկսե­ցինք արեւմտա­հայե­րէնով թեր­թեր կամ ելեքտրո­նային կայ­քեր հրա­տարա­կել, եւ մա­նաւա՛նդ Սփիւռքի մեր­ձե­ցու­մը Հայ­րե­նիքին օ­նեց որ­պէսզի հա­յաս­տա­նեան «թա­պու»-ն կա­մաց-կա­մաց վե­րանայ, որով­հե­տեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ անդրա­դար­ձան որ Սփիւռքը իր մտա­ւորա­կան ու­ժե­րով որ­պէս հզօր կա­ռոյց պա­հած ու պահ­պա­նած է արեւմտա­հայե­րէնը։ Այս բո­լորին նպաս­տեց նաեւ
Հա­յաս­տա­նի մէջ սու­րիահա­յերի ներ­կա­յու­թիւնը, որոնք դար­ձան եր­կու լե­զու­նե­րի իրա­կան եւ կեն­դա­նի կա­մուրջը, նկա­տի ունենալով որ վեր­ջիններս Հայ­րե­նիքի մէջ ապ­րե­լով այ­սօր կա­րողա­նում են եր­կու լե­զուով էլ ար­տա­յայ­տուել։

Մի խօս­քով կեան­քը, ան­ցած ճամ­բան, երե­ւոյթնե­րը, Հայ­րե­նիքի նկատ­մամբ լա­րուա­ծու­թիւնը եւ խորհրդա­յին տա­րինե­րի շղարշը չքա­նալով բո­լորս հաս­կա­ցանք որ մե՛ր ար­մա­տը, մե՛ր հիմ­քը Հայ լի­նելն է եւ որ­պէս այդպի­սին պէտք է կարողանանք խնդիր­նե­րը սե­ղանի վրայ բե­րել, քննար­կել եւ լու­ծումներ գտնել՝ ո՛չ թէ հա­կադ­րուելով, ո՛չ թէ հա­կասու­թիւննե­րի լե­զուով, այլ գոր­ծակցե­լով, իրար հաս­կա­նալով առաջ տա­նել մեր հիմ­նա­հար­ցե­րը։
Ահա­ւասիկ այն ազ­դակնե­րը որոնք մե­զի թե­լադ­րե­ցին քա­ղաքա­կան առու­մով նման հա­մաժո­ղով մը կազ­մա­կեր­պել։

«ՆՅ» – Այս գի­տաժո­ղովը ար­դէն կա­յացաւ։ Որո՞նք են ձեր առ­նե­լիք յե­տագայ քայ­լե­րը։

Հ.Յ. – Նախ կ՚ու­զէի ասել թէ ի պա­տիւ մեր գիտ­նա­կան­նե­րին այս գի­տաժո­ղովը խա­ղաղ ան­ցաւ հա­կառակ նրան որ շա­տեր ասում էին թէ այն լե­զուակ­ռիւնե­րի թա­տերա­բեմ կը լի­նի։ Ես ծրա­գիրս այնպէս դա­սաւո­րեցի որ կա­րողա­նամ միշտ ներ­կայ լի­նել քննակումնե­րին, որ­պէսզի մաս­նա­կից­նե­րը անդրա­դառ­նան թէ կա­ռավա­րու­թիւնը եւ պե­տու­թիւնը իրենց թի­կունքին են։

Ճիշդ է որ եր­բեմն եղան ծայ­րա­յեղ եւ հա­կոտ­նեայ կար­ծիքներ, բայց նրանք եր­բեք քա­ղաքակրթու­թեան սահ­մա­նը չան­ցան, եղան շատ ճիշդ եւ խե­լացի հար­ցադրումներ, կար­ծիքներ, մօ­տեցումներ։ Հե­տեւա­բար այսպէս ասած բա­նավէ­ճը ստա­ցուեց եւ մենք պէտք չէ որ այն թող­նենք Գի­տու­թիւննե­րի Ակա­դեմիայի պա­տերի ներ­քոյ, այլ պէտք է այդ բա­նավէ­ճին միս եւ արիւն տանք։

Ստեղ­ծուելիք երեք աշ­խա­տան­քա­յին խմբե­րը որոնց մէջ պէտք է ընդգրկուեն թէ՛ Հա­յաս­տա­նի եւ թէ Սփիւռքի հա­յերը ուղղա­կի յոյժ անհրա­ժեշ­տութիւն են։ Նա­խարա­րու­թիւնը որ­պէս պե­տական քա­ղաքա­կան մար­մին լու­ծել է իր բա­ժին կազ­մա­կերպչա­կան խնդիր­նե­րը, բայց մաս­նա­գիտա­կան եւ բո­վան­դա­կու­թեան վե­րաբե­րեալ հար­ցե­րի պա­տաս­խա­նատուն այ­սուհե­տեւ կը հանդիսանան մեր լե­զուա­բան­նե­րը, մեր մաս­նա­գէտ­նե­րը։ Ես իմ սի­րելի հայ­րե­նակից­նե­րից ըն­կա­լում եմ ըն­թա­նալ հե­տեւեալ երեք ուղղու­թիւննե­րով.
– Առա­ջին խումբը պէտք է կա­րողա­նայ մէկ­տե­ղել արեւմտա­հայե­րէնի զար­գացման եւ հա­մակարգման աշ­խա­տանքնե­րը։
– Երկրորդ խումբը պէտք է զբա­ղի բա­ռամ­թերքի փոխլրաց­ման եւ փո­խազ­դե­ցու­թեան խնդիր­նե­րով։
– Եր­րորդ խումբը պէտք է ձեռ­նա­մուխ լի­նի ուղղագ­րութեան խնդիր­նե­րի ու­սումնա­սիրու­թեան հար­ցին։
Եթէ մենք կա­րողա­նանք այս երեք աշ­խա­տան­քա­յին խումբե­րով , այ­սօ­րուան բարձր մա­կար­դա­կի տեխ­նո­լոգիական պայմանների մէջ ար­ձա­նագ­րել ար­դիւնքներ, այ­նուհե­տեւ կա­րելի է յե­տագա­յին այդ բո­լորը քա­ղաքա­կան ար­դիւնքնե­րի վերածել։

Եւ մին­չեւ այն ժա­մանակ որ տա­կաւին մեր տե­սակէտ­ներն ու մօ­տեցումնե­րը բիւ­րե­ղացուած եւ վերջնա­կանա­ցած չեն անհրաժեշտ են այս աշ­խա­տանքնե­րը, որ­պէսզի կա­րելի լի­նի այդ վերջնա­կան փա­թեթը ներ­կա­յաց­նել կա­ռավա­րու­թեան։
Իսկ դրա հա­մար պէտք է ստեղ­ծենք լե­զուի բարձրա­գոյն խոր­հուրդը, որ պէտք է հան­դի­սանայ հա­յոց լե­զուի խնդիր­նե­րի կանոնա­ւոր­ման եւ ճշգրտման կենտրո­նը, որ ի վի­ճակի կը լի­նի մաս­նա­գիտա­կան որո­շումներ կա­յաց­նել, որոնց նկատ­մամբ մենք պէտք է ական­ջա­լուր լի­նենք եւ ին­չու չէ նաեւ կի­րառենք։
Ես անձնա­պէս այն կար­ծի­քի եմ որ լե­զուա­քաղա­քակա­նու­թեան եւ լե­զուա­շինու­թեան բնա­գաւա­ռում մենք պէտք է ու­նե­նանք լուրջ ռազ­մա­վարու­թիւն, որի ծրա­գիրը պէտք է մշա­կուի եւ հաս­տա­տուի Հա­յոց կա­ռավա­րու­թեան կող­մից։

«ՆՅ» – Սոյն գի­տաժո­ղովին մաս­նակցու­թիւնը ձե­ւով մը անձնա­կան նա­խաձեռ­նութեամբ կա­յացաւ եւ կարգ մը համահայկա­կան կազ­մա­կեր­պութիւններ եւ հաս­տա­տու­թիւններ, ինչպէս Մե­ծի Տանն Կի­լիկիոյ Կա­թողի­կոսու­թիւնը, Հայկական Բա­րեգոր­ծա­կան Ընդհա­նուր Միու­թիւնը, Հ. Յ. Դաշ­նակցու­թիւնը, ընդհան­րա­պէս լրա­տուա միջոց­նե­րը՝ կուսակցա­կա՛ն եւ ան­կա՛խ ներ­կա­յացու­ցիչներ չու­նէին, որոնք ի վեր­ջոյ Սփիւռքի մէջ իրենց ըսե­լիք խօս­քը ու­նին, կարեւոր դե­րակա­տարու­թիւն ու­նին, անոնցմէ շա­տեր կը վա­րեն կրթա­կան ցան­ցեր, եւայլն։ Վե­րոն­շեալ երեք խումբե­րու գոր­ծունէու­թեան ծի­րին մէջ ինչպի­սի՞ գոր­ծակցու­թիւն կ՚ակնկա­լէք անոնցմէ։ Ար­դեօք անոնք հա­մաձա՞յն են մաս­նակցե­լու այս աշ­խա­տանքնե­րուն։

Հ.Յ. – Դուք շատ ըն­դարձա­կեցիք ձեր հար­ցումը, որով­հե­տեւ եթէ ես ձեր թուած բո­լոր հաս­տա­տու­թիւննե­րի ներ­կա­յացու­ցիչնե­րը հրա­ւիրէի դա ար­դէն նեղ շրջա­նակի քննարկման նիւթ չէր դառ­նայ, այլ կը դառ­նար մի հա­մագու­մար որ­տեղ ամէն ին­չի մա­սին խօ­սում են…

Դրա­նով հան­դերձ եթէ ոչ բո­լորը բայց գո­նէ ձեր նշած կեն­տորննե­րից մի քա­նի ներ­կա­յացու­ցիչներ կա­յին։ Այս գի­տաժո­ղովին առա­ւել մաս­նակցում էին լե­զուա­բան­ներ եւ լե­զուի մաս­նա­գէտ­ներ։ Ցա­ւում եմ որ մի շարք մար­դիկ որոնք մեր կար­ծի­քով կարեւոր մաս­նա­գէտ­ներ էին եւ արեւմտա­հայե­րէնի գի­տակ­ներ զա­նազան պատ­ճառնե­րով չկա­րողա­ցան մաս­նակցել։ Ասեմ որ սա ըն­դա­մէնը սկիզբն է այն մեծ ճամ­բա­յին որ սկսել ենք։ Մենք ան­պայման հա­շուի պի­տի առ­նենք հայ­կա­կան նշա­նաւոր հաստա­տու­թիւննե­րի եւ կեդ­րոննե­րի կար­ծիքնե­րը։ Նո­րից եմ կրկնում որ լե­զուի բարձրա­գոյն խոր­հուրդի ստեղծման պարագա­յին վստահ եմ որ կը հաս­նենք կա­րեւոր ար­դիւնքնե­րի։ Ճամ­բան եր­կար է, բայց ես կար­ծում եմ որ ճիշդ ըն­թացքի մէջ ենք։

«ՆՅ» – Այս օրե­րուս Հա­յաս­տա­նի մէջ տե­ղի կ՚ու­նե­նան Սփիւռքա­հայու­թեան հետ առըն­չուած բազ­մա­թիւ ձեռ­նարկներ՝ երի­տասար­դա­կան, պա­տանե­կան, մար­զա­կան, մշա­կու­թա­յին։ Դուք ինչպէ՞ս կը գնա­հատէք իրա­վիճա­կը, որ քա­նի մը տա­րինե­րու աշ­խոյժ գոր­ծունէու­թեան ար­դիւնք է։

Հ.Յ. – Ես կող­քից դի­տողի աչ­քե­րով կա­րող եմ ասել որ մեր ծրա­գիր­նե­րի նկատ­մամբ վստա­հու­թիւնը այ­սօր կրկնա­պատ­կուել կամ եռա­պատ­կուել է։ Չմո­ռանանք որ սկզբնա­կան շրջա­նին շա­տերը կաս­կա­ծամ­տօ­րէն էին մօ­տենում այդ բո­լորին եւ նոյ­նիսկ իրենց մաս­նակցու­թիւնը հար­ցա­կանի տակ էին դնում։ Աւե­լի՛ն, եթէ սկիզ­բը միայն մօ­տակայ շրջան­նե­րի ժո­ղովուրդն էր մասնակցում մեր ձեռ­նարկնե­րին, ապա այ­սօր մօտ 40 երկրնե­րի երի­տասարդ ներ­կա­յացու­ցիչնե­րը գա­լիս են Հա­յաս­տան եւ մասնակցում մեր կազ­մա­կեր­պած բազ­մաբնոյթ աշ­խա­տանքնե­րին, ինչպէս՝ «Արի Տուն», «Հա­մահայ­կա­կան մար­զա­կան խ­ղեր», «Ամառ­նա­յին դպրոց» եւայլն, ինչ որ շատ կա­րեւոր ցու­ցա­նիշ է եւ ար­դէն թի­ւերն են խօ­սում մեր ծրա­գիր­նե­րի հաստատակամութեան մա­սին։

Ասեմ նաեւ որ մեր նկատ­մամբ հա­մահայ­կա­կան կա­ռոյցնե­րի վե­րաբեր­մունքի շեշ­տա­կի փո­փոխու­թիւն է նկատ­ւում։ Մենք այսօր հա­մաձայ­նագրեր ենք ստո­րագ­րել Հա­մազ­գա­յինի, ՀՄԸՄ-ի, Հայ Օգ­նութեան Միու­թեան, Ամե­րիկա­յի «Դաւ­թեան-Մարիամեան» կրթա­կան հաս­տա­տու­թեան, «Կիւլպէն­կեան» հիմ­նարկի, Ռու­սաստա­նի հա­յերի միու­թեան, Հայ­կա­կան միջազգա­յին Կոնգրէ­սի եւ այլ բազ­մա­թիւ կազ­մա­կեր­պութիւննե­րի հետ, որոնք գնա­հատում են Սփիւռքի նա­խարա­րու­թեան դերակա­տարու­թիւնը եւ գոր­ծունէու­թիւնը։ Կար­ծէք բո­լորն էլ գի­տակից են որ մենք ինչքան մեր ու­ժե­րը հա­մատե­ղենք այնքան յատ­կանշա­կան ար­դիւնքնե­րի կը հաս­նենք։

Ես շատ էական եմ հա­մարում մեր կազ­մա­կեր­պած մաս­նա­գիտա­կան հա­մաժո­ղով­նե­րի կա­յացու­մը։ Վեր­ջին մի քա­նի տա­րինե­րի ըն­թացքում 90ից աւե­լի նմա­նօրի­նակ ժո­ղով­ներ ենք գու­մա­րել եւ գու­մա­րելու ենք։ Օրի­նակ՝ յա­ռաջի­կայ Սեպ­տեմբեր-Հոկտեմբեր ամիս­նե­րին կա­յանա­լու են ՀՄԸ­Մ-ի, Կա­նանց, ճար­տա­րապետ­նե­րի, սրտա­բան­նե­րի հա­մահայ­կա­կան ժո­ղով­նե­րը։ Այս տա­րուայ կա­րեւոր ձեռքբե­րումնե­րից եմ հա­մարում իրա­ւաբան­նե­րի մի­ջազ­գա­յին 3-րդ հա­մագու­մա­րը, որ­տեղ նրանք քննար­կե­ցին մեր հա­մազ­գա­յին խնդիր­նե­րը, թէ ինչպէս իրա­ւաբա­նօրէն պէտք է մօ­տենալ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման, դատապարտման եւ վնաս­նե­րի հա­տուցման հար­ցե­րին, որ­պէսզի վե­րականգնեն մեր հա­մազ­գա­յին եւ համայնքային իրաւունքնե­րը։ Իրա­ւաբան­նե­րը հա­մախմբուելով փոր­ձում են այս բո­լոր թղթած­րարնե­րը վերջնա­կանաց­նել։

Ի դէպ այս հարցը հա­մահայ­կա­կան հռչա­կագ­րում տեղ գտած կա­րեւո­րագոյն դրոյթնե­րից մէկն է, իսկ այս բո­լոր աշխատանքների հա­մակար­գո­ղը Սփիւռքի նա­խարա­րու­թիւնն է։

«ՆՅ» – Ին­չո՞ւ այս ծրա­գիր­նե­րուն մէջ Ֆրան­սա­յի մաս­նակցու­թիւնը կը մնայ սահ­մա­նափակ։

Հ.Յ. – Իրա­ւացի էք եւ ես ըն­դունում եմ այդ մէ­կը։ Թե­րեւս Մար­սի­լիայի հետ աւե­լի սերտ գոր­ծակցու­թիւն ու­նենք։ Ասեմ որ վերջերս CCAF-ի հա­մանա­խագահ Արա Թո­րանեանը այ­ցե­լեց մեր նա­խարա­րու­թիւն եւ ես դի­տել տուի թէ մենք միշտ մեր ձեռնարկնե­րին հրա­ւիրում ենք CCAF-ի ներ­կա­յացու­ցիչնե­րին եւ փա­փաքե­լի է որ այդ կազ­մա­կեր­պութիւնն էլ դառ­նայ մեր գործընկե­րը։

Ճիշդ է որ նրանք այ­սօր աւե­լի շատ ֆրան­սիական կա­ռավա­րու­թեան հետ են հա­մագոր­ծակցում, որ­պէսզի կա­րողա­նան ցեղասպա­նու­թեան ժխտո­ղակա­նու­թեան պատ­ժե­լիու­թիւնը օրէն­քի վե­րածել, սա­կայն պէտք է նաեւ առա­ւել աշ­խուժաց­նեն
հա­յապահ­պանման աշ­խա­տանքնե­րը եւ հա­յոց ար­մատնե­րի հար­ցը դարձնեն իրենց կա­րեւո­րագոյն նպա­տակա­կէտը։ Մենք պէտք է ֆրան­սիահա­յու­թիւնը ուղղենք դէ­պի Հա­յաս­տան, որ­պէսզի երի­տասար­դութիւ­նը Հա­յաս­տա­նով եւ նրա խնդիր­նե­րով ապ­րի, ծա­նօթա­նայ հա­յաս­տա­նեան իրա­կանու­թեան։
Միւս կող­մից Ֆրան­սիայի մէջ կան հա­մայնքներ, ինչպէս Ալ­ֆորվի­լը, Իսի-լէ-Մու­լի­նօն, Վա­լան­սը, Կրը­նոպ­լը, որոնց հետ մենք սեր­տօ­րէն հա­մագոր­ծակցում ենք։

«ՆՅ» – Ինչպէս ծա­նօթ է այ­սօր քննարկման առար­կայ է սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փոխու­թիւննե­րու հար­ցը։ 2010 թուակա­նին դուք Միացեալ Նա­հանգնե­րու մէջ խօ­սեցաք Խորհրդա­րանա­յին երկրորդ պա­լատի ստեղ­ծումի մա­սին, ուր Սփիւռքէն պատ­գա­մաւոր­ներ իրենց մաս­նակցու­թիւնը կ՚ու­նե­նան։ Ար­դեօք Սփիւռքը նե­րառուա՞ծ է մշա­կուե­լիք նոր սահմանադրութեան նա­խագի­ծերուն մէջ։
Հ.Յ. – 2009-2010 թուական­նե­րին երկքա­ղաքա­ցիական ինստի­տու­տը հա­մարեա թէ ներդրուած չէր եւ հաս­կա­նալով Սփիւռքի ու­ժը, հնա­րաւո­րու­թիւննե­րը, կա­րողու­թիւննե­րը, փոր­ձա­ռու­թիւնը եւ գի­տելիք­նե­րը ար­դէն մտա­ծում էինք երկրորդ պա­լատ ունե­նալու ուղղու­թեամբ, որ­պէսզի այդ հնա­րաւո­րու­թիւննե­րը կա­րելի լի­նէր օգ­տա­գոր­ծել։ Բայց այ­սօր երբ ար­դէն ստեղ­ծուել է երկքա­ղաքա­ցիական ինստի­տու­տը, տա­կաւին մար­դիկ կան որոնք չեն ու­զում երկքա­ղաքա­ցի դառ­նալ եւ իրենց չի հետաքրքրում Հա­յաս­տա­նի պե­տական քա­ղաքա­կան կար­գը, ու­րեմն դրա մա­սին խօ­սելը աւե­լորդ է։

Գի­տէք որ Հա­յաս­տա­նի քա­ղաքա­ցիու­թիւն ըն­դունե­լուց հինգ տա­րի յե­տոյ տուեալ ան­ձը ընտրե­լու եւ ընտրուելու իրա­ւունք կը ստա­նայ։ Այ­սինքն այ­լեւս սահ­մա­նափա­կում չկայ եւ սփիւռքա­հայը երկքա­ղաքա­ցի դառ­նա­լով կա­րելիու­թիւնը կ՚ու­նե­նայ մաս կազ­մե­լու պե­տական կա­ռավար­ման հա­մակար­գին։ Սփիւռքի հա­յու­թիւնը հնա­րաւո­րու­թիւնը ու­նի օգ­տուելու իրեն տրուած կա­րելիու­թիւննե­րից։
Այ­սօր մշա­կուող սահ­մա­նադ­րութեան կէ­տերից մէկն այն է որ պե­տու­թիւնը պէտք է Սփիւռքի հետ կա­պերը հզօ­րաց­նի եւ յատկա­պէս պատ­մամշա­կու­թա­յին յու­շարձան­նե­րին մեծ ու­շադրու­թիւն դարձնի։