Հայաստանում է Ավստրալիայի հայկական համայնքի ՀՀ սփյուռքի նախարարի խորհրդական, ճանաչված երգիչ, բանասեր Էդվարդ Դարբինյանն, ում հետ զրուցել է «Հայերն այսօր»-ի թղթակիցը:

 -Բարո՛վ եք եկել Հայրենիք. կարո՞տն է Ձեզ բերել, թե՞ Ձեր այցելությունը գործնական է:  

–Եթե ետ վերադառնալու պատրաստվելը գործնական քայլ համարենք, ուրեմն ասեմ, որ այցելությունս գործնական է. եկել եմ տուն-տեղ վերանորոգեմ, որ մի քանի տարի հետո Հայրենիք վերադառնամ ընտանիքիս հետ: Ավելին՝ ես երբեք մշտապես չեմ գնացել, ուղղակի 4 տարով գնացել էի որպես ռադիոհեռուստատեսության աշխատակից, որից հետո բավականին երկար մնացի, որովհետև ապրելու և աշխատելու շատ լավ պայմաններ կային: Այստեղ այդ պայմաններն այդ տարիներին չկային: Ես երբեք չեմ հրաժարվել Հայաստանի քաղաքացիությունից, միայն ֆիզիկապես եմ բացակայել, բոլոր այդ տարիներին իմ երգերը հնչել և հնչում են Հայաստանի ռադիոյով, եթերով: Համարենք դա ժամանակավոր բացակայություն:

–  Պարո՛ն Դարբինյան, մեր հանրությունը չի մոռանում Ձեր յուրօրինակ կատարումները, հատկապես՝ Ջիվանու երգերի: Շատ երգահանների, աշուղների գործեր  և ժողովրդական երգեր եք կատարում, սակայն, բնականաբար, ունեք Ձեր նախընտրած երգահանը, աշուղը, գուսանը…  

–  Հե՛նց Ջիվանին է իմ նախընտրած հեղինակը: Ազգային արժեքների նրա զգացողությունը բոլորից տարբերվում է, այդ պատճառով էլ Ջիվանին ինձ ամենից հոգեհարազատ է: Տեսնել ու զգալ Հայրենիքը տարբեր տեսանկյուններից, ամեն ինչ ծառայեցնել մեկ նպատակի՝ ազգային տեսակի պահպանմանը, ահա այս ամենը շատ հզորությամբ է արտահայտված Ջիվանու երգերում: Ասեմ, որ երգի թեմային ես այնքան էլ ուշադրություն չեմ դարձնում. հայրենասեր լինելու համար պարտադիր չէ հայրենասիրական երգեր երգել: Թերևս Ջիվանին լավագույնն է, ով կարողացել է հայ ժողովրդի ոգին արտահայտել իր ամբողջության ու հզորություն մեջ: Ջիվանին ինձ համար անանց արժեք է: Երգն էլ ինձ համար ժամացի և հաճույքի միջոց չէ. այն արժեք է, ու եթե ես կարողանում եմ վարպետորեն ներկայացնել, ուրեմն կատարում եմ Ջիվանու առաքելությունը: Ջիվանին մի խողովակ է, մի անոթ՝ Աստծո ու կյանքի միջև, ես էլ այդ երկու՝ երկնային ու երկրային մեծությունների շեփորահարն եմ:

–  Ի՞նչ է Ձեզ համար երգը:

–  Արդեն ասացի, որ երգն ինձ համար երբերք հաճույք չի եղել, ավելին՝ շատ ժամանակ տառապանք է եղել: Ինձ համար ցավալի է, որ այսօր արվեստն իբրև հաճույք է դիտվում: Երգը քո տեսակի, քո ազգայինը պահպանելու մի ձև, արտահայտչամիջոց է: Ես երբեք հարստանալու համար չեմ երգել: Հայաստանում ունեցածս համերգներից ես մեկ լումա անգամ Հայաստանից դուրս չեմ տարել ու չեմ տանում: Եթե վերջին համերգներիս ժամանակ որոշակի քանակով տոմսեր են վաճառվել, ապա՝ միայն համերգի ծախսերը փակելու համար: Ես տոմսեր եմ բաժանել այն մարդկանց, ովքեր մոտենում և ասում էին, որ իմ երգի երկրպագուն են, բայց տոմս գնելու միջոց չունեն, մարդկանց մի մասն էլ հրավիրատոմսերով է ներկա գտնվել համերգիս: Մարդու ցանկությունն ընդամենը երգ լսելն է, բա երգ լսելու համար կարելի՞ է մարդուց գումար վերցնել, մանավանդ՝ այստեղ, այս պահին: Ուրիշ բան, եթե ես մշտապես բնակվեի և աշխատեի Հայաստանում, և դա լիներ իմ ընտանիքի ապրուստի միջոցը: Մարդու գործը պիտի անպայման օգուտ բերի հասարակությանը, իր ժողովրդին: Գիտակից մարդն իր գործով պիտի կարողանա բարձրացնել և՛ իրեն, և՛ իր շրջապատում ապրող մարդկանց գիտակցության մակարդակը:

–  Ո՞ր տարիքից եք սկսել երգել, ի՞նչը դարձավ երգի ճանապարհով գնալու շարժառիթը, պատճառը:

–  Ընտանիքում երգիչ-երաժիշտներ չկային, բայց լավ գիտեին երգի արժեքը. հայրս Երևանից ձայնապնակներ էր բերում, որպեսզի լսեմ և հետո բառերով ստուգում էր: Ես բանասեր եմ, ասպիրանտուրայում սովորելու տարիներին իմ մեջ առաջացավ երգելու ցանկությունը: Դա մի պահ էր, երբ ես ճիշտ կողմնորոշվեցի:

–  Այդ տարիները համընկան ազգային զարթոնքի շարժման տարիների՞ն:

–  Միշտ էլ որևէ պատմական տեղաշարժից առաջ հոգևոր տեղաշարժ է լինում, որն էլ հոգեբանորեն նախապատրաստում է ազգային հզոր շարժումը, վերազարթոնքը: Այդ տարիներին ռադիոյով մեկ-երկու հայրենասիրական երգեր հնչում էին, բայց հայրենասիրական-հեղափոխական ոգով երգեր չէին հեռարձակվում, չէին լսվում: Այդպիսի երգերից առաջիններից մեկը Պետոյի երգն էր, որը կոչվում է <<Գարահիսար>>: 80-ականների վերջում Ֆլորա Մարտիրոսյանի հետ փոխեցինք երգի անունը՝ անվանելով այն <<Հերոսի երգը>> և հնչեցրեցինք իբրև Մայիսի 9-ի՝ ֆաշիստական Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի տոնի առիթով (իհարկե, նպատակն այդ երգը հնչեցնելն էր՝ թեկուզ ուրիշ անունով): Դրանից հետո ավելի համարձակ քայլեր արվեցին, և առանց վարագուրելու թևածեց <<Ձայն մը հնչեց>> երգը:

–  Ո±վ է երաժշտության բնագավառում Ձեր ուսուցիչը՝ ակադեմիական առումով, ո՞վքեր առաջին անգամ Ձեր երգերը եթեր հեռարձակեցին՝ առավել ճանաչելի ու սիրելի դարձնելով Ձեր կատարումները:

–  Իմ ուսուցիչները երկուսն են եղել. առաջինն իմ համառությունն ու նպատակասլացությունս, այնուհետև՝ իմ կյանքում հանդիպած մի քանի բարի կամքի տեր ու արվեստը գնահատող մարդիկ, ում շնորհիվ երգերս սկսեցին հնչել եթերով: Չեմ կարող չհիշատակել Լուիզա Սիմոնյանին, Դալյա Վարդապետյանին, Սեդա անունով մի ռեժիսորի: Դալյան շատ էր սիրում Ֆլորա Մարտիրոսյանին և միշտ եթեր էր հեռարձակում նրա երգերը: Ես էլ Ֆլորայի կողքին հայտնվեցի ու սկսեցի մասնակցել համերգներին. այն ժամանակ Ֆլորա Մարտիրոսյանի հետ համերգ տալը համարվում էր հաջողության առաջին նախապայմանը:

–  Կարո՞ղ եք դրանք Ձեզ համար համարել վերելքի տարիներ:

–  Վերելք ասվածն ինձ համար անսովոր մի հասկացություն է. բնությունն ինքը գիտի, թե ամեն բան երբ բերի և երբ տանի: Ես պարզապես բախտավոր էի այդ տարիներին՝ լինելու այն մեկը, ով պիտի ներկայացներ այդ երգերը: Մշակույթի, արվեստի բնագավառներում այդ տարիներին ազգային զարթոնքի շատ ջահակիրներ կային, միայն ես չէի ասպարեզում. <<Ակունք>> ազգագրական խումբն էր, Կամերային երգչախումբն էր՝ Էդգար Հովհաննիսյանի ղեկավարությամբ, հետո եկավ <<Մարաթուկ>> խումբը: Այն ժամանակ հայրենսիրական երգը մեծ դեր էր խաղում, ժողովրդի մեջ բարձրացնում հայրենսիրության և անկախության գիտակցության գաղափարը, սակայն այսօր ավելի լավ է երգել սիրո, կյանքի մասին. հայրենասիրական երգն առանձնապես դեր չի խաղում այսօրվա մարդու կյանքում, որովհետև աշխարհը չափազան նյութականացված է: Հաճախ բեմում են երգիչներ, ովքեր երգի բառերն անգամ ճիշտ չեն արտասանում, խելագարի պես նետվում են բեմի մի ծայրից մյուսը, ճչում, ողբում, և, թող ներեն ինձ, հաճախ բազմաքանակ հանդիսատեսն այդ երգերից անգիտակից մի ուրախություն է ապրում: Սա ես ցավով եմ տանում:

–  Ինչպե՞ս պատահեց, որ ստանձնեցիք Ավստրալիայում ՀՀ սփյուռքի նախարարի խորհրդականի պարտականությունները:

–  Մինչ այդ աշխատանքը ստանձնելը ես Ավստրալիայում արդեն զբաղվում էի հայապահպան գործերով. երբ նոր էի գնացել, ամենօրյա հայկական ռադիո չկար, Անտոն վարդապետ Թութունջյանի աջակցությամբ ստեղծեցի <<Ծիածան>> հայկական ամենօրյա ռադիոն, որը 1996թ. սկսած, արդեն շուրջ 18 տարի, ամեն օր ժամը 12⁰⁰-15⁰⁰-ն հեռարձակում է երգ-երաժշտություն, լուրեր Հայաստանից: Ժամանակին անում էինք նաև երգի ուսուցում, հայոց լեզվի ուսուցման դասեր: Մյուս կարևոր գործը, որն արել եմ, Ավստրալիայի պատմության մեջ ամենաերկար երաժշտական ծրագիրն է, որը կոչվում էր <<Երաժշտական զրույցներ>>, սակայն միշտ դուրս էի գալիս այդ զրույցների սահմաններից: Հաղորդաշարի լեզուն հայերենն էր, սակայն, երբ խոսքը աշխարհահռչակ մեծություններին էր վերաբերում, ասենք՝ Արամ Խաչատրյանին, ապա այն թարգմանվում էր անգլերեն: Ցավոք, այդ ծրագիրը հինգ-վեց տարի է, ինչ ընդհատվել է: Հայապահպան շատ միջոցառումներ եմ կազմակերպել համայնքում, դասախոսություններ եմ կարդացել ուսուցիչների համար:

Իմ բարեկամությունը ՀՀ սփյուռքի նախարարության հետ սկսվեց 60-ամյակս նշելու օրը՝ 2010-ին: ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանը ծանոթացավ Սփյուռքում ծավալած իմ գործունեությանը, Կոմիտասի մեդալով ինձ պարգևատրեց և անակնկալ մատուցեց՝ հանձնելով ինձ նաև խորհրդականի գրքույկը: ՀՀ սփյուռքի նախարարության հետ համագործակցությունը շատ մեծ, դրական ազդեցություն թողեց, և մինչ այդ բաժան-բաժան կազմակերպությունները միավորվեցին մի դրոշի տակ, համախմբվեցին:

…Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի առիթով Կոմիտասին նվիրված համերգ կամզմակերպեցինք եկեղեցում, որը շատերին դուր չեկավ՝ պատճառաբանությամբ, թե եկեղեցում բացի պատարագ մատուցելուց ինչպե±ս կարելի է ուրիշ բան երգել… սակայն համերգի ավարտից հետո իրենց հիացմունքն արտահայտելու խոսքեր չէին գտնում:

ՀՀ սփյուռքի նախախարության հոգածությունը շատ զգալի է հայկական համայնքում. այն ազգապահպան մի նոր խթան հանդիսացավ Ավստրալիայի հայոց կյանքում՝ համայնքն ասես ծաղկում ապրեց:

–  Հայակական դպրոցներ կա՞ն և մե՞ծ է արդյոք աշակերտների թիվը:

–  Երեք հայկական դպրոցներ ունեինք՝ Գրիգոր Լուսավորչի անվան, Համազգային և Բարեգործական (երբ ուրիշ շատ համայնքներում կան ընդամենը կիրակնօրյա դպրոցներ), սակայն, ցավոք, Գրիգոր Լուսավորչի անվան դպրոցը փակվեց, գործում են Համազգայինն ու Բարեգործականը (28 աշակերտներով): 20 տարում այդպիսի ետընթաց եղավ: Սիդնեյում ութ-ինը հազար հայություն ունենք, սակայն ընտանիքների մի մասի մտածողությունն անգլիական է, դպրոցում ընդամենը հայկական երեք առարկա է դասավանդվում: Եթե դասարանում 13 հայ աշակերտ կա, կարող են դիմել և հայերենի ուսուցիչ պահանջել, օրինակ՝ իմ աղջկա դասարանում 26 հայեր կային, բայց ոչ մեկին չէիր կարող համոզել, որ հավաքվեն և հայերենի ուսուցիչ պահանջեն. շատ ծնողներ ասում էին, որ կիրակնօրյան էլ բավական է իրենց զավակների համար: Ձուլումը, ցանկանանք, թե՝ չցանկանանք, ընթանում է: Սակայն նախարարության հետ համագործակցության արդյունքում որոշակի դրական տեղաշարժ եղավ:

–  Ձեր երգի շարունակողներն ունե՞ք հայկական համայնքներում:

–  Բոլոր առիթներն օգտագործեցի, սակայն նրանց ավելի հետաքրքրում են կյանքի երգերը:

–  Ասացիք, որ տուն եք կառուցում. ինչո՞ւ հենց Ուջանում:

–  Ցանկացա տուն կառուցել մի խաղաղ վայրում, լավ կոլորիտով հայերի կողքին ապրել, ծառ տնկել, իմ այգին ծաղկեցնել, մշտապես հարաբերվել բնության հետ: Զբաղվում եմ յոգայով, իսկ տեղանքը դրա համար անչափ կարևոր է: Հիմա երկու գիրք եմ գրում յոգայի մասին, մեկը՝ պրակտիկ յոգայի: Դրա կարևոր մասը մարդկության փոքր ես-ից հրաժարվելն ու միասնականության մեջ է:

–  Ոչ հասարակական բնույթի ի՞նչ աշխատանք եք անում Սիդնեյում՝ ապրուստի համար:

–  Աշխատում եմ տեղի թաղապետարաններից մեկում:

–  Ձեր շարունակությունը երգի ասպարեզում ո՞վ է ընտանիքում:

–  Աղջիկս՝ Նարե Դարբինյանը, ով ավարտել է Սիդնեյի կոնսերվատորիան: Նա օպերային երգչուհի է:

–  Պարո՛ն Դարբինյան, իմ վերջին հարցը՝ ի՞նչ է Ձեզ համար Հայրենիքը:

–  Հայրենիք ասվածն ինձ համար հող է, պատմություն, պատերազմ, հաղթանակ, երգ, կտավ, ձոր ու սար, աղբյուր, ծառ… Ես դրա մի մասն եմ:

Կարինե  Ավագյան