Ամեն տարի գարնանը Վրաստանի Բոլնիս-Խաչեն գյուղում կազմակերպվում է  Ղազարոս Աղայանին  նվիրված միջոցառում:  Այս տարի այն նախատեսված է մայիսի 10- ին: Միջոցառումը կազմակերպվում  է Աղայանի տուն-թանգարանում,  որին մասնակցում են Ջավախքից և Հայաստանից եկած  գրող–հրապարակախոսներ, գրականագետներ և այլ հյուրեր: Միջոցառմանը ելույթ է ունենում Ախալքալաքի երգի ու պարի անսամբլը: Ասմունքում են տեղի դպրոցի  սաները և ներկայացնում բեմադրություններ հեղինակի ստեղծագործություններից: Հայրենի գյուղում` Բոլնիս-Խաչենում, Աղայանի տուն–թանգարանն է,  բակում կանգնեցված է նրա կիսանդրին: Տուն-թանգարանի հիմնադիրը եղել է Հակոբ Հայրապետյանը` այդ տարիների գյուղապետը:

Նրանախաձեռնությամբ է հավաքվել Աղայանին վերաբերող բազմաթիվ տեղեկություններ, ընտանեկան լուսանկարներ, հուշեր, նամակագրություններ և բազմաթիվ գրքեր, որոնք ցուցադրված են տուն-թանգարանի երկրորդ հարկում, իսկառաջին հարկում  գյուղի գրադարանն է: Թանգարնի ստեղծումից մինչ օրս Աղայանից պահպանվել են որոշանձնական իրեր, ինչպես նաև կահույքի մի մասը:

Աղայանը ապրել և ստեղծագործել է իր պապենական տանը, որը կառուցված է 19-րդ դարի կեսերին: Ներկայումս պահպանվել է մի պատը և նկուղը, որը հիշեցնում է մոտավորապես 3 մետր խորությամբ քարանձավ:

Նրա տուն-թանգարանը պապենական տան կողքին կառուցված երկհարկանի շինություն է, որտեղ կյանքի վերջինտարիներն է ապրել և ստեղծագործել գրողը: Տունն ունի ուշագրավ մի պատմություն. երբ պապենական տանկողքին հիմնել են Աղայանի տունը, այն եղել է եռահարկ, շքեղ մի առանձնատուն, սակայն, ինչպես համագյուղացի Նազելի Հովհաննիսյանն  է  պատմում, տան երրորդ հարկը ստիպել են Աղայանին քանդել, իբր թե ավելորդ աղմուկից խուսափելու համար, քանի որ այդ տարիներին «հասարակ» գրողը նման շքեղ, այն էլ եռահարկտուն ունենալու իրավունք չի ունեցել: Աղայանի տունը,  այժմ` տուն-թանգարանը աչքի է ընկնում  պատշգամբից երևացող գեղատեսիլ տեսարանով:

Գրող, մանկավարժ, հրապարակախոս, գրական հասարակական գործիչ Ղազարոս Ստեփանի Աղայանը ծնվել է 1840 թվականի  ապրիլի 4-ին Վրաստանի Բոլնիս- Խաչեն հայաբնակ  գյուղում:

Ղազարոս Աղայանը մեծ ներդրում ունի լուսավորելու և սերունդների  ճիշտ դաստիարակելու գործում: Նա առաջինն էր հայ իրականության մեջ, ով  տղաների և աղջիկների համատեղ ուսուցման հարցը բարձրացրեց:

Աղունիկ Հովհաննիսյան

http://javakhq.info/