Մայիսեան հերոսամարտերու եւ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան հռչակման` Հայոց պետականութեան վերածնունդի 100-ամեայ տարեդարձին ընդառաջ Հայաստանի պատմութեան թանգարանի նոր եւ նորագոյն պատմութեան բաժինի վարիչ Սեդա Գալստեանի եւ լիբանանահայ հայրենադարձ լուսանկարիչ Գաբրիէլ Փանոսեանի աշխատութեամբ լոյս  տեսած է «Հայոց պետականութեան վերածնունդի 100 էջերը» վերնագիրով ալպոմ-վաւերագիրը:

Այս նախաձեռնութեան գաղափարը Գաբրիէլ Փանոսեանի մօտ ծագած է դեռեւս 2015 թուականին, երբ Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի ձեռնարկներու աւարտէն ետք  Լիբանանի «Ազդակ» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր Շահան Գանտահարեան  առիթով մը ըսած է, որ յաջորդ հանգրուանը պէտք է ըլլայ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Մայիսեան հերոսամարտերու 100-ամեակին նախապատրաստուիլը: Այս խօսքերը հիմք հանդիսացած են իրականացնելու  նախագիծ մը` իր համեստ ներդրումն ունենալով համահայկական ձեռնարկներու շարքին:

«Պատեհ առիթ համարեցի Մայիսեան տօներուն ընդառաջ որեւէ նախաձեռնութեամբ հանդէս գալ. նախ մտածեցի փաստագրական լուսանկարներու ցուցահանդէս կազմակերպել, որուն ուղղութեամբ սկսայ ծաւալուն աշխատանք կատարել: Անտիպ նմուշներ գտնելու խնդրանքով` դիմեցի տարբեր մարդոց, թանգարաններ, սակայն հասկցայ, որ այդ լուսանկարները պէտք է նաեւ բացատրութիւն ունենան, ուստի համագործակցութեան առաջարկով դիմեցի պատմաբան, Հայաստանի պատմութեան թանգարանի նոր եւ նորագոյն պատմութեան բաժնի վարիչ Սեդա Գալստեանին»,-«Հայերն այսօր»-ի հետ զրոյցին ըսաւ  լուսանկարիչը:

Ժամանակի ընթացքին հաւաքելով լուսանկարներն ու նիւթերը`  անոնք նկատած են, որ աշխատանքներն օրէ օր կը ծաւալուին, այդ պատճառով ալ որոշած են պատկերագիրք հրատարակել եւ լուսանկարներու հետ միաժամանակ ներկայացնել Առաջին Հանրապետութեան արժանայիշատակ իրադարձութիւններն ու պետական գործիչներու գործունէութիւնը: Ութ ամսուան մանրակրկիտ աշխատանքէն ետք  հիմա արդէն գիրքն ընթերցողի սեղանին  դրուած է:

Արեւելահայերէն եւ արեւմահայերէն լեզուներով տպագրուած պատկերագիրքը հրատարակելու համար հովանաւորած են Ֆրեզնոյի ՀՅԴ Սողոմոն Թէհլիրլեան կոմիտէն, ինչպէս նաեւ Ժիրայր եւ Սրբուկ Սարգսեանները` Սան Ֆրանսիսքոյէն: Պատկերագիրքը արմտահայերէնի  վերածած է «Եռագոյն» արեւմտահայերէն առաջին լրատուական կայքի խմբագիր Նարինէ Դումանեան:

Արժէքաւոր նիւթեր հաւաքելու նպատակով Գաբրիէլ Փանոսեան ու գիրքի խմբագիր Սեդա Գալստեան օգտուած են Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան, Սարդարապատի հերոսամարտի յուշահամալիր, Հայոց ազգագրութեան եւ ազատագրական պայքարի պատմութեան ազգային, Հայաստանի պատմութեան թանգարաններէն: Արխիւային բացառիկ լուսնկարներ փոխանցած են Համօ Օհանջանեանի եւ Դրաստամատ (Դրօ) Կանայեանի թոռները: Ի դէպ, գիրքի օրինակներէն ուղարկուած են սփիւռքեան տարբեր համայնքեր:

Մայիս 16-ին ԵՊՀ Մշակութային կեդրոնին մէջ տեղի ունեցած է պատկերագիրքի շնորհանդէսը, որ ջերմ մթնոլորտի մէջ  անցած է: Ներկայ պատմաբաններն ու մտաւորակնները բարձր  գնահատած են այս գիրքի լոյս ընծայումը` շեշտելով, որ այն իր հարուստ եւ ընդգրկուն բովանդակութեամբ լիարժէքօրէն կարելի է պատմագիտական հանդէս համարել: