Յու­նաս­տա­նի ­Հա­մազ­գա­յին ­Հայ Կր­թա­կան եւ Մ­շա­կու­թա­յին ­Միու­թեան պա­րա­յին-պա­րախմ­բա­յին ա­ւան­դու­թիւ­նը հա­րուստ ան­ցեալ մը ու­նի։ ­Մենք այդ ան­ցեա­լը ջա­նա­ցինք ամ­փո­փել ­Հա­մազ­գա­յի­նի ա­նո­ւան ներ­քոյ յայտ­նո­ւած անց­նող 30 տա­րի­նե­րու ներ­կա­յու­թեան ու մաս­նա­ւո­րա­պէս գա­ղու­թա­յին մեր կեդ­րո­նա­կան ու շրջա­նա­յին հրա­պա­րա­կա­յին հան­դի­սու­թիւն­նե­րուն, ե­լոյթ­նե­րուն ու ա­ռա­ւել չա­փով աշ­խու­ժա­ցած անց­նող 20 տա­րի­նե­րուն՝ սկզբնա­կան շրջա­նին ե­րէց­նե­րու «­Նա­յի­րի» խում­բին, յա­ջոր­դա­բար ալ միջ­նեկ­նե­րու «­Նա­նօր» եւ փոք­րե­րու «­Մա­րա­լօ» պա­րա­խում­բե­րու ստեղծ­ման, ո­րոնք մեր հա­մայն­քի հե­տե­ւո­ղա­կան կեան­քին մէջ գե­րաշ­խուժ ներ­կա­յու­թիւն մը ե­ղան ազ­գա­յին տօ­նե­րու եւ գե­ղա­րո­ւես­տա­կան տար­բեր ե­լոյթ­նե­րու ի­րենց խան­դա­վա­ռող մաս­նակ­ցու­թեամբ։

Յու­նաս­տա­նի մէջ մեր պա­րա­յին ան­ցեա­լի պատ­մու­թիւ­նը՝ իր կա­ցու­թիւն­նե­րու պար­տադ­րած պայ­ման­նե­րու բնա­կան ճամ­բով, սկիզբ ա­ռաւ երկ­րի ամ­բողջ տա­րած­քին գոր­ծող Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դա­կան ­Միու­թիւն­նե­րու երկ­սեռ խում­բե­րու պա­րա­խում­բե­րով, ո­րոնք լա­ւա­պէս կ­’ամ­բող­ջաց­նէին ոչ միայն մեր միու­թե­նա­կան, այլ նաեւ գա­ղու­թա­յին գե­ղա­րո­ւես­տա­կան խան­դա­վա­ռող յայ­տա­գիր­նե­րը։

Ե­րի­տա­սար­դա­կան պա­րա­խում­բե­րու ըստ կա­րի­քի ու անհ­րա­ժեշ­տու­թեան ե­լոյթ­նե­րը կը ղե­կա­վա­րո­ւէին դա­սա­կան պա­րի դաս­տիա­րակ­ներ՝ տի­կին­ներ ­Վար­դու­հի ­Պօ­ղո­սեա­նի եւ ­Հայ­կու­հի Եաղ­ճեա­նի պա­րու­սու­ցու­թեամբ։ ­Մոռ­նա­լու չենք նաեւ, որ այդ տա­րի­նե­րու հայ­կա­կան տա­րազ­նե­րը խնամ­քով եւ ճա­շա­կով կը պատ­րաս­տո­ւէին տի­կին ­Ծաղ­կան ­Սա­վու­լեա­նի կող­մէ։

1990-1995 թո­ւա­կան­նե­րուն, Ե­րի­տա­սար­դա­կան ­Միու­թեան օ­րո­ւայ ­Կեդ­րո­նա­կան ­Վար­չու­թիւ­նը, պա­րա­յին բաժ­նի աս­պա­րէ­զը տա­կաւ առ տա­կաւ զի­ջե­ցաւ ­Հա­մազ­գա­յի­նի, ինք ա­ռա­ւել ուժ տա­լով ազ­գա­պահ­պան­ման, քա­ղա­քա­կա­նաց­ման, դաս­տիա­րակ­չա­կան ու կազ­մա­կեր­պա­կան այլ աշ­խա­տանք­նե­րու։

Այդ թո­ւա­կա­նէն սկսեալ ­Հա­մազ­գա­յի­նը ստանձ­նե­լով ի­րեն հա­մար բացուող նոր մար­զի մը գոր­ծու­նէու­թիւ­նը՝ սկսաւ կազ­մա­կեր­պել, ճո­խաց­նել ու ձե­ւով մը մաս­նա­գի­տա­կա­նօ­րէն ըն­դար­ձա­կել իր ա­պա­գայ ծրա­գիր­նե­րը եւ աշ­խու­ժու­թիւն­նե­րու տա­րո­ղու­թիւ­նը։

Հա­մազ­գա­յի­նի Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թեան ան­դամ ­Յով­հան­նէս ­Տու­մա­նեա­նի նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ, ա­պա նաեւ ար­հես­տա­վարժ պայ­ման­ներ ստեղ­ծե­լու բարձր նպա­տա­կով, հրա­ւի­րուե­ցան յա­ջոր­դա­բար պա­րու­սոյց Ա­լիս ­Ֆու­րուն­ճեա­նը եւ այդ թո­ւա­կան­նե­րուն Ա­թէնք հաս­տա­տո­ւած ­Լի­բա­նա­նի ­Հա­մազ­գա­յի­նի եր­գի-պա­րի ան­սամպ­լի տա­ղան­դա­ւոր պա­րող­նե­րէն ­Թո­րոս եւ ­Ռի­թա Սէ­ֆի­լեան ա­մո­լը, ո­րոնք այս գոր­ծին ձեռ­նար­կե­լով նոր շունչ, ե­ռանդ ու կի­սար­հես­տա­վարժ պատ­րաս­տու­թեան մթնո­լորտ ստեղ­ծե­ցին, ա­մուր հի­մե­րու վրայ դնե­լով ­Հա­մազ­գա­յի­նի ե­րի­տա­սարդ ու­ժե­րէ բաղ­կա­ցած պա­րա­խում­բը, ա­պա­գա­յի զար­գաց­ման ու կա­տա­րե­լա­գործ­ման յու­սա­տու հե­ռանկա­րով։

1995ին, օ­րո­ւայ ­Հա­մազ­գա­յի­նի Շրջա­նա­յին ­Վար­չու­թեան կազ­մի քա­նի մը ըն­կե­րու­հի­նե­րու նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ, հայ­րե­նի­քէն հրա­ւի­րո­ւե­ցաւ ­Հա­յաս­տա­նի ­Պա­րա­րո­ւես­տի Ա­կա­դե­միա­յի սի­րուած ու յար­գո­ւած պա­րու­սոյց ­Յով­հան­նէս ­Խա­չի­կեա­նը, որ հանգ­րո­ւա­նա­բար ու հե­տե­ւո­ղա­կան աշ­խա­տան­քով հի­մը դրաւ նախ «­Նա­յի­րի» երկ­սեռ ե­րէց­նե­րու պա­րա­խում­բին, ա­պա «­Նա­նօր» ու «­Մա­րա­լօ» խում­բե­րուն։

Անց­նող եր­կու տաս­նա­մեակ­նե­րու ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին, նո­րան­շա­նակ պա­րու­սոյ­ցը ներ­դաշ­նակ­նօ­րէն ու փոխ հաս­կա­ցո­ղու­թեան մթնո­լոր­տի մէջ գոր­ծակ­ցե­ցաւ ի­րար յա­ջոր­դող ­Հա­մազ­գա­յի­նի Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թիւն­նե­րուն, պա­րա­խում­բի միա­ւո­րի վար­չու­թեանց, յանձ­նա­խում­բե­րու եւ նշա­նա­կո­ւած օգ­նա­կան­նե­րուն հետ, լա­ւա­գոյն ար­դիւնք­նե­րու հասց­նե­լով բո­լոր ծրա­գիր­նե­րը։ ­Մեր ալ նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ, նա­խան­ձախնդ­րօ­րէն ա­մէն տա­րի սկսան նոր տա­րազ­ներ ապսպ­րո­ւիլ հայ­րե­նի­քէն։

Մեր սի­րե­լի ­Յո­վի­կի օ­րով պա­րա­խում­բե­րուն մօտ ստեղ­ծո­ւե­ցաւ նոր ճա­շակ, պա­րի, ե­րաժշ­տու­թեան, տա­րազ­նե­րու եւ ընդ­հան­րա­պէս հայ պա­րա­յին գե­ղա­րո­ւես­տի ու մշա­կոյ­թի նոր ո­րակ, ըմբռ­նում, հաս­կա­ցո­ղու­թիւն ու ան­հուն սէր։

Յո­վիկ ­Խա­չի­կեա­նի օ­րով տե­ղի ու­նե­ցան թե­մա­թիկ հրա­պա­րա­կա­յին հա­մերգ­ներ, ո­րոնց ընդ­մէ­ջէն կը ցո­լա­նար հայ գրա­կա­նու­թիւ­նը, ա­ւան­դու­թիւ­նը, ազ­գագ­րու­թիւն, պա­րա­յին գնա­հա­տան­քի ու ար­ժէ­քի հա­րա­զատ ար­տա­յայ­տու­թեամբ։ ­Ներ­կա­յա­ցո­ւե­ցան – ի շարս այ­լոց- «Ա­նուշ»ը, «­Քաջ ­Նա­զար»ը, «­Հայ­կա­կան հար­սա­նիք»ը, «­Մա­յիս 28»ը, «­Հա­յոց Ե­ղեռն»ը, «Ա­րամ ­Խա­չա­տու­րեա­նի ծննդեան 100ա­մեա­կը» ե­ւայլն, ե­ւայլն։

Յո­վիկ ­Խա­չի­կեա­նի ­Հա­յաս­տա­նի, ինչ­պէս նաեւ այլ հա­յա­գա­ղութ­նե­րու մէջ (­Սու­րիա, ­Լի­բա­նան, Ֆ­րան­սա) ստանձ­նած նո­րա­նոր պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րու ծան­րա­բեռ­նու­մով, ­Հա­մազ­գա­յի­նի 3 մա­կար­դակ­նե­րու պա­րա­խում­բե­րու ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը վստա­հո­ւե­ցաւ՝ ­Յո­վի­կի ար­ժա­նի պա­րող-մե­նա­կա­տար­նե­րէն եւ ­Հա­մազ­գա­յի­նի վեր­ջին 3 տա­րի­նե­րուն Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թեան ընտ­րեալ ան­դամ Էտ­կար Է­ղեա­նին եւ իր օգ­նա­կան­նե­րուն, ո­րոնք ձեռն­հա­սօ­րէն ու ստեղ­ծա­րար հեն­քով կը շա­րու­նա­կեն ի­րենց ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը, սի­րա­յօ­ժար, պար­տա­ճա­նա­չու­թեամբ ու բծախնդ­րու­թեամբ։

«­Նա­յի­րի» պա­րա­խում­բը անց­նող 20 տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին իւ­րա­յա­տուկ ու տպա­ւո­րիչ ե­լոյթ­ներ ու­նե­ցած է՝ Ա­թէն­քի բե­մե­րէն ­Ռեք­սի, Կ­լո­րիա­յի, Ան­նա-­Մա­րիա ­Գա­լու­թա, Վ­րե­թա­նիա, ­Ռոէս, ­Կա­զի, Ա­մե­րի­կեան ­Տի­րի, ­Պայ­րըն ­Գո­լէճ­նե­րու, ­Հիլ­թըն եւ Կ­րանտ Պ­րը­թա­նիը պան­դոկ­նե­րու, ­Ռազ­մա­կան թան­գա­րա­նի, ­Յու­նաս­տա­նի զի­նեալ ու­ժե­րու Ս­պա­յից ա­կում­բի, ­Նէա Զ­միռ­նիի «Էս­թիա» ­Փոքր Ա­սիա­կան մշա­կու­թա­յին կեդ­րո­նի, «Ալ­սոս» պու­րա­կին մէջ «Իո­նի­քես Եոր­թես» ա­մառ­նա­յին մշա­կու­թա­յին փա­ռա­տօ­նին, ­Ֆիք­սի, ­Գո­քի­նիոյ, ­Գա­րէա­յի ա­կում­բե­րուն մէջ կազ­մա­կեր­պո­ւած ազ­գա­յին տօ­նե­րու ե­լոյթ­նե­րուն, ­Վի­րո­նա­յի քա­ղա­քա­պե­տու­թեան, ­Փի­րէա­յի ­Քաթ­րա­քիօ, ­Տի­մո­թի­քօ, ­Տել­ֆի­նա­րիօ, ­Վէա­քիօ թատ­րոն­նե­րու բե­մե­րէն, ­Կո­րըն­թոս, ­Քա­լա­մա­թա, ­Զէվ­ղօ­լա­թիօ քա­ղաք­նե­րուն մէջ, ­Հիւ­սի­սա­յին ­Յու­նաս­տա­նի Թ­րա­կիոյ եւ Մա­կե­դո­նիոյ քա­ղաք­նե­րէն Ա­լեք­սանտ­րու­պոլ­սոյ, Ք­սան­թիի, ­Թե­սա­ղո­նի­կէի, ­Սե­րէ­սի մէջ, իսկ յու­նա­կան կղզի­նե­րէն Կ­րե­տէի Իէ­րա­փեթ­րա, Ի­րաք­լիօ քա­ղաք­նե­րու եւ ­Սա­մոս կղզիին մէջ։

Ան­շուշտ նաեւ ­Հա­յաս­տա­նի մէջ։Այս­քա­նը բա­ւա­կան կը նկա­տենք պատ­կե­րա­ցում մը ու­նե­նա­լու հա­մար մեր պա­րա­խում­բի ծա­ւա­լած յա­ջոր­դա­կան ու բազ­մա­կող­մա­նի գոր­ծու­նէու­թեան մա­սին։ «­Նա­յի­րի» պա­րա­խում­բը իր ե­լոյթ­նե­րու ծի­րէն ներս տի­րա­ցած է ա­ռաջ­նու­թիւն­նե­րու, շքան­շան­նե­րու, յու­շա­մե­տալ­նե­րու, գնա­հա­տան­քի գի­րե­րու, ան­հա­տա­կան, հա­ւա­քա­կան ու միու­թե­նա­կան շնոր­հագ­րե­րու, ո­րոնց կար­գին ­Հա­յաս­տա­նի Ս­փիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան եւ Հ.Հ. դես­պա­նա­տան։

«­Նա­յի­րի» պա­րա­խում­բը իր հրա­պա­րա­կա­յին հա­մերգ­նե­րու ա­ռի­թով պատ­րաս­տած է գե­ղա­տիպ ու գու­նա­ւոր տպագ­րու­թեամբ յայ­տա­գիր­ներ ու ա­ֆիշ­ներ, ա­ռա­ւել ե­լոյթ­նե­րու վի­տէօ­ներ եւ լու­սան­կար­չա­կան ալ­պոմ­ներ, ո­րոնք, ինք­նին թան­գա­րա­նա­յին հա­րուստ հա­ւա­քա­ծո­յի մը ար­խի­ւա­յին բնոյ­թի ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նեն։

Յու­նաս­տա­նի ­Հա­մազ­գա­յի­նի Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թիւ­նը խո­րունկ յար­գան­քով կը խո­նար­հի մեր պա­րա­խում­բի պա­րու­սոյց­նե­րու, օգ­նա­կան­նե­րու, պա­րող­նե­րու, օգ­տա­կար ստեղ­ծա­րար ու սեւ աշ­խա­տանք կա­տա­րող բո­լոր մաս­նա­կից­նե­րուն վար­չա­կան­նե­րուն, յանձ­նա­խում­բե­րուն, ո­րոնք խո­նար­հօ­րէն, սի­րա­յօ­ժա­րօ­րէն ու ան­սա­կարկ նո­ւի­րու­մով ի­րենց ան­մի­ջա­կան օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը բե­րած են այս մեծ գոր­ծին, սե­րունդ­նե­րու պատ­րաս­տու­թեան ու հայ­կա­կան պա­րի ճամ­բով մեր ե­րի­տա­սարդ տղաքն ու աղ­ջիկ­նե­րը ա­կում­բե­րու մէջ պա­հե­լու, ի­րար հետ շփո­ւե­լու եւ հա­յե­րէն խօ­սե­լու հնա­րա­ւո­րու­թեան հա­մար։

Վարձ­քը կա­տար բո­լո­րին։
Կեց­ցէ՛ ­Հա­մազ­գա­յի­նը, կեց­ցէ՛ ­Հա­մազ­գայ­նա­կա­նը։

Յու­նաս­տա­նի ­Հա­մազ­գա­յի­նի
Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թիւն