Կազմակերպութեամբ ՀԲԸՄ-ի Լոնդոնի մասնաճիւղի վարչութեան, Կիրակի 20 Մարտ 2016ին Լոնդոնի Kensington Close հիւրանոցում տեղի ունեցաւ գրական հանդիսութիւն եւ հիւրասիրութիւն, նուիրուած սփիւռքահայութեան սիրուած ու յարգուած ղեկավարներից մէկին, գրող, բանաստեղծ, խմբագիր, հրապարակախօս եւ հայ դատի եռանդուն նուիրեալ Ասատուր Կիւզէլեանին: Յարգանքի յիշեալ ձեռնարկի կազմակերպման մղիչ ուժը հանդիսացաւ Ա. Կիւզէլեանի մտաւորական բարեկամներից մէկը, Սեդա Անանեանը, որը ամիսներ շարունակ աշխատում էր ստանալ նրա հաւանութիւնը սոյն ձեռնարկը կազմակերպելու համար: Անանեանի հիմնական նպատակն էր կեդրոնանալ Ասատուր Կիւզէլեանի գրական վաստակի վրայ. մի ընտրութիւն, որը ճիշդ էր եւ արդարացի, քանի որ բ́րիտանահայ համայնքը քաջատեղեակ էր Կիւզէլեանի հայ մշակոյթը տարածելու, ինչպէս նաեւ հայ ուսանողներին, գրողներին, երաժիշտներին, արուեստի եւ մշակոյթի նուիրեալներին հովանաւորելու առընչութեամբ կատարած աշխատանքին, բայց քիչերի էր ծանօթ նրա բանաստեղծական եւ գրական ժառանգը:
ՀԲԸՄ-ի Լոնդոնի մասանաճիւղի ատենապետ, Ժիրայր Գէորգեանը հակիրճ բացման խօսքով ողջունեց Կիւզէլեանին, հայ եկեղեցու, բրիտանահայ կազմակերպութիւնների, ՀՀ դեսպանութեան ներկայացուցիչներին եւ հիւրերին, ընդգծելով, ի միջի այլոց, մեծարեալի ի նպաստ ́Բարեգործականի կատարած աշխատանքի կարեւորութիւնը: Գէորգ-
եանը ապա կարդաց ՀԲԸՄ-ի Նախագահ Պերճ Սեդրակեանի այս առիթով ուղարկած նամակը:
Օրուայ հանդիսավարը, Սեդա Անանեան ներկայացրեց Ա. Կիւզէլեանի կարճ կենսագրութիւնը եւ խօսեց նրա գրական վաստակի մասին: Նա նշեց որ Ասատուրը ծնուել է 1932ին Կիլիկիայի Սովուգ Օլուգ հայկական գիւղում: Երբ 1939ին Ֆրանսիան Թուրքիային «նուիրեց» Կիլիկիայի այդ տարածքը, Կիւզէլեաններն էլ, 30.000 այլ Հայերի հետ, լքեցին իրեց պապենական հողը եւ հաստատուեցին Սիրիայի Հալէպ քաղաքում, ուր Ասատուրը սովորեց Կիլիկեան վարժարանում, ապա Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի դպրեվանքում: Այստեղ նա ունեցաւ մի շարք անուանի դասախօսներ, որոնց ազդեցութեան ներքոյ ձեւաւորուեցին պատանի ուսանողի հետաքրքրութիւնների դաշտն ու մտահորիզոնը: Ասատուրի գրական տաղանդի ձեւաւորման ու զարգացման գործում ամէնից շատ ազդեցութիւն ունեցաւ նրա հայերէն լեզուի, գրաբարի եւ հայ մատենագրութեան դասատուն, անուանի գրող, բանասէր, պատմաբան, հայագէտ, դասագրքերի հեղինակ Սիմոն Սիմոնեանը:
Սեդա Անանեանը անդրադարձաւ Կիւզէլեանի ցարդ հրատարակած չորս գրքերին, որոնց առաջինը, «Համօ եւ Ֆատիլէ» պոէման, լոյս տեսաւ 1960ին Բէյրութում: Պոէման ունեցաւ իր երկրորդ հրատարակութիւնը, անգլերեն թարգմանութեամբ հանդերձ, Երեւանում 2009 թ.ին: Երկրորդ գիրքը, «Յարատեւող բարեկամութիւն»ը, որի մէջ ներառնուած են Ասատուրի բազմաթիւ յօդուածներն ու բանաստեղծութիւնները, պատրաստել է հայաստանեան ծանօթ գրող Ալբերտ Փարսադանեանը: Գիրքը, որ նուիրուած է Ասատուրի եւ Ալբերտի յիսնամեայ բարեկամութեան, առաջին անգամ լոյս է տեսել 2004 թ.ին, Երեւանում, իսկ երկրորդ եւ վերամշակուած նկարազարդ տարբերակը հրատարակուել է նորից Երեւանում, 2009 թ.ին: Երրորդ գիրքը, «Թերթելով մամուլը», որը լոյս տեսաւ Բէյրութում 2011 թ.ին, բովանդակում է Ա. Կիւզէլեանի խմբագրականների եւ յօդուածների հատընտիրը: Կիւզէլեանը աւելի քան յիսուն տարիներ եղել է սփիւռքի հեղինակաւոր խմբագիրներից եւ հրապարակագիրներից մէկը: Վերջին գիրքը, «Կը խօսին նամակները» լոյս է տեսել Բէյրութում, 2014 Դեկտեմբերին: Գիրքը նուիրուած է Ա. Կիւզէլեանի, Ս. Սիմոնեանի եւ Վահրամ Մաւեանի միջեւ եղած տպաւորիչ նամակագրութեան:
Առ ի գնահատանք հայ ժողովուրդին, հայ դպրոցին, հայ գրականութեան, հայ մշակոյթին ու եկեղեցուն մատուցած ծառայութեան, Կիւզէլեանը արժանացել է շքանը-
շանների: Սեդա Անանեանը շեշտեց որ իր երկարամեայ գործունէութեան ընթացքում Կիւզէլեանը միշտ աշխատել է ի շահ Սփիւռք-Հայրենիք կապերի ամրապնդման, հայ ժողովրդի տարբեր հատուածների համագործակցութեան եւ միասնականութեան:
Օրուայ հանդիսավարը իր զեկոյցի աւարտին բեմ հրաւիրեց Կիւզէլեանը եւ նրա հետ ունեցաւ շահեկան հարցազրոյց: Կիւզէլեանը առինքնող դրուագներ եւ զուարճալի դէպքեր պատմեց իր հետաքրքրական կեանքից, Ուիլիըմ Սարոյեանի, Վազգէն Կաթողիկոսի, Ա. Խաչատուրեանի եւ ուրիշների հետ ունեցած հանդիպումների հետ առընչուած:
Իր գրական վաստակին նուիրուած յիշարժան այս միջոցառման ընթացքին Կիւզէլեանն արտասանեց իր ստեղծագործութիւններից երկու բանաստեղծութիւն:
Գրականագէտ Թամար Գեղամեան-Մինասեանը ամփոփ կերպով վերլուծեց Կիւզէլեանի «Համօ եւ Ֆատիլէ» պոէման, որը գրուել է հեղինակի մանկապատանեկան յուշերի ազդեցութեան տակ:
Թամար Գեղամեան-Մինասեանը մատնանշեց յատկապէս հեղինակի լեզուապաշարի հարստութիւնը, սիրավէպում տեղ գտած այլաբանական ճոխ ու գեղեցիկ պատկերների առատութիւնը, բանաստեղծին նոր բառեր կերտելու, ինչպէս նաեւ, ժողովրդական երգերի յանգային եւ հնչունային հարազատութիւնը ուղեցոյց ունենալով նոր տաղեր յօրինելու տաղանդը:
Հանրաճանաչ գրող, բանաստեղծ եւ թատերագիր Մանուէլ Ադամեանը, որը Ա. Կիւզէլեանի ընկերն է եղել դեռ դպրեվանքեան ուսանողական տարիներից, իր գոհունակութիւնն ու շնորհակալութիւնը յայտնեց ՀԲԸՄ-ի Լոնդոնի մասնաճիւղի վարչութեան, յարգանքի այս երեկոն նախաձեռնելուն համար եւ կարդաց Ա. Կիւզէլեանին նուիրուած իր բանաստեղծութիւնը, որը գրել էր մի քանի օր առաջ:
Երիտասարդ, տաղանդաշատ օփերայի երգչուհի Անոյշ Յովհաննիսեանը յուզումով խօսեց Ասատուր եւ Վիվիէն ամոլի մասին եւ շնորհակալական բառեր հասցէագրեց: Յաւարտ իր ելոյթին, Անոյշը իր կախարդիչ սոփրանօ ձայնով երգեց Կոմիտասի «Օրօր»ը:
Բրիտանահայոց Առաջնորդ եւ Կաթողիկոսական Պատուիրակ, Յովակիմ Եպիսկ. Մանուկեանը իր ելոյթում դրուատական խօսքերով անդրադարձաւ Կիւզէլեանի «Կը խօսին նամակները» գրքին: Ըստ Սրբազանի, Սիմոն Սիմոնեան-Վահրամ Մաւեան – Ասատուր Կիւզէլեան նամականին իր մէջ բովանդակում է պատմական կարեւոր տեղեկութիւններ ու վկայութիւններ սփիւռքահայ համայնքների, ինչ-
պէս նաեւ Հայաստան- Սփիւռք յարաբերութիւնների մասին: Սրբազանը օրհնեց ներկաներին եւ երեկոն փակեց աղօթքով:

Յասմիկ Յարութիւնեան
Լոնդոն, 24 Մարտ 2016