«Հայերն այսօր»– Հայ երգարուեստի պատմութեան մէջ կան մեծութիւններ, որոնց արժէքը ժամանակն ու տարածութիւնը չեն նուազեցներ. անոնք կ՛ապրին ժողովուրդին մէջ, կը դառնան անոր հոգիի թարգմանը, գոյութեան իմաստն ու  ապրելու խորհուրդը:

Հայ աշուղական արուեստը, սկսած Գողթան երգերէն, խորհուրդներու, խրատներու, փիլիսոփայական խոր մտքերու հսկայական շտեմարան է, որմէ  կ՛օգտուինք, կը գտնենք մեզ յուզող բոլոր հարցերու պատասխանները:

Մեզի համար այդպիսի մեծութիւն է «Աշըղների աշըղ» մեծն Ջիւանին: Ան եկաւ, որպէսզի դառնայ իր ազգի  ժամանակագիրը եւ անոր ցաւի ու տառապանքի, կարօտի ու երազանքի արձագանքը: Շուրջ մէկ ու կէս դարէ աւելի Ջիւանիի ստեղծած երգերը կ՛ապրին մեր մէջ` իրենց քնքուշ ու հոգեթով մեղեդայնութեամբ, կեանքի խոր իմացութեամբ, կը դաստիարակեն մեզ բարութեան, սիրոյ, կարեկցանքի ոգիով:

Ջիւանին փայլուն աստղ մըն է հայ աշուղական արուեստի երկնակամարին մէջ եւ առատօրէն կը լուսաւորէ մեր ուղիները: Հայ իրականութեան մէջ ոչ մէկ աշուղ  այնպէս չէ սիրուած ժողովուրդին կողմէ, ինչպէս Ջիւանին: Ատոր վառ արտայայտութիւնը ՌԴ Տիւմենի մշակոյթի տան կից գործող «Կարօտ» գրական  ակումբի  կազմակերպած երեկոն էր` նուիրուած սիրելի աշուղին:

Պէտք է խոստովանիլ, որ այսքան մարդաշատ դեռ չէին եղած մեր երեկոները:  Դահլիճը լեցուն էր  ջիւանասէրներով: Նոյնիսկ Տիւմենի շրջաններէն  աշուղական երգի սիրահարները եկած էին ` առնչուելու «Աշուղական արուեստի Մաշտոցի», «Երգարուեստի Կոմիտասի»  հետ:

Զարմանալի չէ տեսնել մարդոց այս հիասքանչ բազմութիւնը: Ջիւանին միշտ կանգնած  եղած է իր ժողովուրդի կողքին, պայքարած անոր անկախութեան համար, իսկ այսօր ժողովուրդը եկած է  անգամ մը եւս հաղորդակցուելու անոր հետ,  անգամ մը եւս սիրոյ խոստովանութիւններ ընելու:

Մեծ աշուղի կենսագրութիւնը սիրով ներկայացուցին ակումբի վաղաբնակ, ջիւանասէր եւ ջիւանագէտ տիկին Մայրանուշն ու Նորայրը: Անոնք կարծես թէ մեզ տեղափոխեցին Կարծախ, ականատես դարձուցին մանուկ Ջիւանիի ողբերգական ճակատագիրին:  Զգացինք ու սգացինք անոր կորուստը, տեսանք ծով թախիծով լեցուն աչքերը, ապա անոր կամքի հզօր ուժը եւ բարձունքներ յաղթահարելու մեծագոյն ձգտումը: Հասկցանք, որ Ջիւանին կ’ապրեցնէ իր նման հազարաւորներու, որոնց համար սպեղանի կ՛ըլլան իր երգերը` յուզառատ, պարզ ու հանճարեղ:

Երեկոն յագեցած էր Ջիւանիի թովիչ երգերով, որոնք կատարուեցան մեծ վարպետութեամբ: Դիւթիչ ձայները մեզի վերացուցած էին իրականութենէն, տարած հեռու  աշխարհ մը, ուր բանականութիւնը լուռ էր, իսկ  հոգին` ազատ կը ճախրէր: Ողջ դահլիճը կը կլանար մանկութենէն իր ականջը շոյող անապակ հնչիւնները, որոնք այնքան մտերիմ էին, այնքան հարազատ: Ատոնք մերթ մօրը կորսնցուցած որբի կարօտն էին ու հառաչը,  մերթ` քնքուշ սիրոյ գովքը, մերթ` հայրենիքի պաղ աղբիւրի քչքչոցը, մերթ` արեւ ու քաղցրահամ պտուղի գոյնն ու բոյրը: Երգերու կատարումները  ինքնաբուխ էին, զուլալ: Իսկ լուսաւոր  ու հանճարեղ «Ձախորդ օրերը» երգի հզօր կատարումը վեր էր ամէն գովասանքէ: Մեր սիրելի երգիչները` Նորայրը, Հերմինէն, Իրինան, Արսէնը, Սերգէյը, Անին, Յասմիկը իւրայատուկ քնքշութեամբ ու ակնածանքով կը կատարէին երգերը:

Ասմունքի իւրաքանչիւր  կատարումը կը բանայ Ջիւանիի նրբահիւս հոգիի ամէն մէկ անկիւնը: Ասմունքողներն ալ կը փորձեն  գերազանցել մէկը միւսին: Ու Ջիւանիի առատ «մառանէն» կ՛ըմբոշխնենք, յագեցնելով մեր հոգիներու  ծարաւն ու քաղցը: Իսկ Կարծախէն սերուածները հպարտութեամբ կը պատմեն իրենց լսածը մեծ աշուղին մասին: Հասկցանք այսօր  պարզ ճշմարտութիւն մը. Ջիւանին եւ, ի հարկէ,  աշուղական ողջ արուեստը դարերով նստած է մեր մէջ, դարձած է մեր կեցութեան մասն ու  իմաստը:

Ամենաթանկ բանը այս երեկոյին`  մեր երիտասարդներու մասնակցութիւնն էր: Իսկ երբ համայնքի ղեկավարը կը մասնակցի, իր իսկ ներկայութեամբ ոգեւորելով բոլորս, արդէն պարտաւորեցնող է. կարեւորելով, արժեւորելով մեր ակումբի  աշխատանքը:

Գլուխ կը խոնարհիմ բոլոր մասնակիցներուն առջեւ` մեր մշակոյթի գանձերը այսպէս պահպանելու համար, մեր երեկոներն այսքան լեցուն դարձնելու համար, այս ջերմ մթնոլորտի, այս միասնականութեան, այս հայրենանուէր մեծ գործին համար: Կը փորձենք աւարտել երեկոն, ու չենք յաջողիր: Անհունօրէն քաղցր, մոգական ուժ մը մեզի չի ձգեր հեռանալ: Յոյզերն ու ապրումները միախառնուած են իրար, դարձած բերկրանք, լեցուած մեր սրտերը:

Շ ն որ հ ա կ ա լ ու թ իւն,   ի մ  ս ի ր ե լ ի՛  « կ ա ր ո տ ե ա լ ն եր» :

Մ. Առաքէլեան